സ്വാതന്ത്ര്യവും ഉത്തരവാദിത്തവും

(ഇത് 9/16/2002-ന് ബ്രൈൻ ആഥിൻ കോളേജിൽ നടന്ന ഒരു ചാപ്പൽ പ്രസംഗത്തിൽ നിന്ന്, റവ. ഡബ്ല്യു.ഇ. ഒര്ത്വെഇന്. ¹ )

"ദേശത്തുടനീളം അതിലെ എല്ലാ നിവാസികൾക്കും സ്വാതന്ത്ര്യം പ്രഖ്യാപിക്കുക." (ലേവ്യാപുസ്തകം25:10)

ലേവ്യപുസ്തകത്തിലെ ഈ വാക്യം ലിബർട്ടി ബെല്ലിൽ ആലേഖനം ചെയ്തിട്ടുണ്ട്. ഇത് ഏറ്റവും ഉചിതമാണ്, കാരണം യോഹന്നാന്റെ സുവിശേഷത്തിൽ കർത്താവ് പറയുന്നതുപോലെ, മനുഷ്യരെ സ്വതന്ത്രരാക്കുന്നത് അവന്റെ വചനമാണ്.

"സത്യം നിങ്ങളെ സ്വതന്ത്രരാക്കും" എന്ന് അവൻ വെറുതെ പറഞ്ഞില്ല, എന്നാൽ ഇതാണ്:

"നിങ്ങൾ എന്റെ വചനത്തിൽ വസിക്കുകയാണെങ്കിൽ നിങ്ങൾ സത്യം അറിയുകയും സത്യം നിങ്ങളെ സ്വതന്ത്രരാക്കുകയും ചെയ്യും." (യോഹന്നാൻ8:31-32)

കർത്താവ് നമ്മെ സ്വതന്ത്രരായിരിക്കാൻ സൃഷ്ടിച്ചതിനാൽ, സ്വാതന്ത്ര്യത്തിനായുള്ള ആഗ്രഹം മനുഷ്യപ്രകൃതിയിൽ കെട്ടിപ്പടുത്തിരിക്കുന്നു. "മനുഷ്യൻ" എന്ന വാക്ക് തന്നെ "സ്വതന്ത്രം" എന്നാണ് അർത്ഥമാക്കുന്നത്. നമ്മെ മനുഷ്യരാക്കുന്ന രണ്ട് കഴിവുകൾ സ്വാതന്ത്ര്യവും യുക്തിബോധവുമാണ്.

അതുകൊണ്ടാണ് സ്വാതന്ത്ര്യം അവകാശമാകുന്നത്. "ശരി" എന്ന ആ വാക്ക് ഇന്ന് വളരെ അയഞ്ഞാണ് ഉപയോഗിക്കുന്നത്; വിദ്യാഭ്യാസം, ജോലി, വൈദ്യസഹായം -- എല്ലാത്തരം കാര്യങ്ങൾക്കും തങ്ങൾക്ക് അവകാശമുണ്ടെന്ന് ആളുകൾ പറയുന്നു, എന്നാൽ സ്വതന്ത്രരായിരിക്കാനുള്ള അവകാശം അത്യന്താപേക്ഷിതവും സമ്പൂർണ്ണവുമായ അവകാശമാണ്, കാരണം അത് നാം യഥാർത്ഥത്തിൽ രൂപകല്പനയിലൂടെ, ദൈവിക കൽപ്പനയിലൂടെ ഉരുത്തിരിഞ്ഞതാണ്.

അതുകൊണ്ടാണ് സ്വാതന്ത്ര്യ പ്രഖ്യാപനത്തിൽ ആ അവകാശം "അനുഗ്രഹിക്കാനാവാത്തത്" എന്ന് പറയുന്നത്, ആളുകൾക്ക് അവരുടെ സ്രഷ്ടാവ് നൽകുന്ന അവകാശമാണ്. ഇത് ഏതെങ്കിലും ഗവൺമെന്റോ മനുഷ്യ ഏജൻസിയോ നൽകുന്ന അവകാശമല്ല, മറിച്ച് ദൈവത്തിൽ നിന്നാണ്.

അതുപോലെ, യുണൈറ്റഡ് സ്റ്റേറ്റ്സിന്റെ ഭരണഘടന ജനങ്ങൾക്ക് സർക്കാർ അനുവദിച്ചിരിക്കുന്ന അവകാശങ്ങളെ വിശദീകരിക്കുന്ന ഒരു രേഖയല്ല; നേരെ വിപരീതം. ഗവൺമെന്റ് ജനങ്ങളുടെ സ്വാതന്ത്ര്യത്തെ ഹനിക്കാതിരിക്കാൻ, ഗവൺമെന്റിന് ജനങ്ങൾ നൽകുന്ന അധികാരങ്ങളെ അത് വിവരിക്കുകയും ആ അധികാരങ്ങൾക്ക് കർശനമായ പരിധികൾ ഏർപ്പെടുത്തുകയും ചെയ്യുന്നു.

ഈ രേഖകൾ -- സ്വാതന്ത്ര്യ പ്രഖ്യാപനവും ഭരണഘടനയും -- അതിൽ നിന്നാണ് അമേരിക്കൻ ഭരണകൂടത്തിന്റെ രൂപം വളർന്നതും അത് നിലനിൽക്കുന്നതും, സ്വാതന്ത്ര്യത്തെക്കുറിച്ചുള്ള ആ പുരാതന ലെവിഷ്യൻ പ്രഖ്യാപനത്തിന്റെ പ്രതിധ്വനിയാണ്.

പുതിയ സഭയുടെ പഠിപ്പിക്കലുകളിൽ, സ്വാതന്ത്ര്യവും യുക്തിബോധവും അഭേദ്യമായി ബന്ധപ്പെട്ടിരിക്കുന്നു. നമുക്ക് സ്വാതന്ത്ര്യം ലഭിച്ചിരിക്കുന്നു, കാരണം കർത്താവുമായുള്ള സ്നേഹത്താൽ നമ്മുടെ സംയോജനം പരസ്പരമുള്ളതായിരിക്കണം; സ്നേഹം സൗജന്യമായി നൽകാനും സ്വീകരിക്കാനും മാത്രമേ കഴിയൂ. സ്വാതന്ത്ര്യത്തിനുവേണ്ടി നമുക്ക് യുക്തിബോധം നൽകപ്പെട്ടിരിക്കുന്നു.

മനസ്സിലാക്കാതെ സ്വതന്ത്രനായിരിക്കുക എന്നതിന്റെ അർത്ഥമെന്താണ്?

"യുക്തിപരത", "സ്വാതന്ത്ര്യം" എന്നിവയുടെ പുതിയതും വളരെ ആഴത്തിലുള്ളതുമായ നിർവചനങ്ങൾ എഴുത്തുകൾ നമുക്ക് നൽകുന്നു. നല്ലതും സത്യവും എന്താണെന്ന് മനസ്സിലാക്കാനുള്ള കഴിവാണ് യുക്തിസഹമായി നിർവചിച്ചിരിക്കുന്നത്. (ദിവ്യ സ്നേഹവും ജ്ഞാനവും240) ഇത് തണുത്ത യുക്തിയോ സ്നേഹമോ മതവിശ്വാസമോ കൂടാതെ യുക്തിയുടെ ഉപയോഗമോ അല്ല, മറിച്ച് ആത്മീയ തത്ത്വങ്ങൾ ഗ്രഹിക്കാനും സ്വാഭാവിക ജീവിതത്തിൽ അവ പ്രയോഗിക്കാനുമുള്ള കഴിവ് ഉൾപ്പെടുന്നു. അത് "ആത്മീയ വെളിച്ചം സ്വീകരിക്കാനുള്ള കഴിവ്" ആണ്. (ദിവ്യ സ്നേഹവും ജ്ഞാനവും247) അതുകൊണ്ട് അത് "മനസ്സാക്ഷി"യുമായി അടുത്ത ബന്ധപ്പെട്ടിരിക്കുന്നു. മനസ്സാക്ഷിയില്ലാത്ത ഒരു വ്യക്തിക്ക് വളരെ സമർത്ഥമായി ന്യായവാദം ചെയ്യാൻ കഴിഞ്ഞേക്കും, പക്ഷേ ആ വാക്ക് രചനകളിൽ ഉപയോഗിച്ചിരിക്കുന്നതിനാൽ "യുക്തിസഹ"നാകില്ല.

യുണൈറ്റഡ് സ്റ്റേറ്റ്സിന്റെ സ്ഥാപകരിൽ യുക്തിസഹമായ ഒരു ആശയം നിലനിന്നിരുന്നു. അവർ യുക്തിയെ വിലമതിക്കുകയും സ്ഥാപിത സഭകളുടെ പിടിവാശിയിലും അന്ധവിശ്വാസത്തിലും സംശയം പ്രകടിപ്പിക്കുകയും ചെയ്തു, എന്നാൽ വാഷിംഗ്ടൺ, ആഡംസ്, ജെഫേഴ്സൺ, ഫ്രാങ്ക്ലിൻ തുടങ്ങിയ സ്ഥാപകരും മറ്റുള്ളവരും യുക്തിയെ ഒരു ബൗദ്ധിക പ്രവർത്തനമായി കരുതിയിരുന്നില്ലെന്ന് അവരുടെ പല പ്രസ്താവനകളിൽ നിന്നും വ്യക്തമാണ്. ദൈവത്തെയും അവന്റെ വചനത്തെയും കുറിച്ചുള്ള അംഗീകാരം. നേരെമറിച്ച്, അവരുടെ വീക്ഷണത്തിൽ സദ്‌ഗുണവും മതബോധവും യുക്തിയുടെ അവശ്യ ഘടകങ്ങളായി കണ്ടു.

"സ്വാതന്ത്ര്യം" എന്നത് ചെയ്യാനുള്ള കഴിവ് എന്നാണ് നിർവചിച്ചിരിക്കുന്നത് -- ഇപ്പോൾ നിങ്ങൾക്ക് ചെയ്യാൻ തോന്നുന്നതെന്തും അല്ല -- മറിച്ച് സത്യവും നല്ലതും ചെയ്യുന്നതാണ്. (ദിവ്യ സ്നേഹവും ജ്ഞാനവും240)

വീണ്ടും, അമേരിക്കൻ ഭരണകൂടത്തിന്റെ രചയിതാക്കളുമായി നിലനിന്നിരുന്ന സ്വാതന്ത്ര്യത്തിന്റെ ആദർശം സമാനമായിരുന്നു. അവർ സ്ഥാപിക്കാൻ ശ്രമിച്ച പൗരസ്വാതന്ത്ര്യം ജനങ്ങളുടെ ഭൗതിക സുഖത്തിനും ആനന്ദത്തിനും വേണ്ടി മാത്രമല്ല, ആത്മീയമായി സ്വയം മെച്ചപ്പെടുത്താനും കൂടുതൽ യഥാർത്ഥ മനുഷ്യരാകാനും അവർക്ക് സ്വാതന്ത്ര്യമുണ്ടായേക്കാം.

സ്വാതന്ത്ര്യം യുക്തിസഹമായി മാത്രമേ നിലനിൽക്കൂ എന്ന് നിങ്ങൾ പറഞ്ഞാലും ക്രമത്തിൽ ഒന്നിച്ചാലും അത് ഒന്നുതന്നെയാണ്. യുക്തിയുടെ ഉപയോഗം എന്താണ് ചിട്ടയായത് -- ഏറ്റവും ഉയർന്ന അർത്ഥത്തിൽ, സ്വർഗ്ഗത്തിന്റെ ക്രമവുമായി യോജിക്കുന്നത് -- വിവേചിച്ച് ആ ക്രമം നമ്മുടെ ജീവിതത്തിലേക്ക് കൊണ്ടുവരിക എന്നതാണ്.

ആത്മീയ സ്നേഹത്തിൽ നിന്നാണ് യഥാർത്ഥ ക്രമം ഒഴുകുന്നത്. മനുഷ്യജീവിതത്തിന്റെ യഥാർത്ഥ ക്രമം ബാഹ്യമായ നിർബന്ധത്താൽ ഉണ്ടാകുന്നതല്ല, മറിച്ച് ജനങ്ങളുടെ സ്നേഹം വചനത്താൽ നിയന്ത്രിക്കപ്പെടുമ്പോൾ ഒരു സമൂഹത്തിൽ സ്വാഭാവികമായി വളരുന്നു.

സ്വന്തം ജീവിതത്തെ സ്വതന്ത്രമായും യുക്തിസഹമായും ഭരിക്കുകയും അവരുടെ നികൃഷ്ടമായ ആർത്തികളും പ്രേരണകളും നിയന്ത്രിക്കുകയും ചെയ്യുന്ന ആളുകളിൽ നിന്ന് ഉള്ളിൽ നിന്ന് ഒരു ക്രമവും ഇല്ലാതിരിക്കുമ്പോൾ, നരകം അഴിഞ്ഞുവീഴുന്നു, അതിന്റെ നിലനിൽപ്പിനായി സമൂഹം ബാഹ്യമായി അടിച്ചേൽപ്പിക്കുന്ന ഒരു ഉത്തരവ് നടപ്പിലാക്കാൻ പ്രേരിപ്പിക്കപ്പെടുന്നു. ശക്തിയാണ്.

കാര്യം ഇതാണ്: ലൈസൻസ് സ്വാതന്ത്ര്യമല്ല; ലൈസൻസ് സ്വാതന്ത്ര്യം നശിപ്പിക്കുന്നു. രണ്ടും തമ്മിൽ വേർതിരിച്ചറിയാൻ നാം പഠിക്കണം. ഉത്തരവാദിത്തമില്ലാത്ത സ്വാതന്ത്ര്യം നിലനിൽക്കില്ല. നമ്മുടെ അവകാശങ്ങൾ നേടിയാൽ മാത്രം പോരാ, ആ അവകാശങ്ങൾ സാധ്യമാക്കുന്ന ഉത്തരവാദിത്തം നാം നിർവഹിക്കണം. "നിങ്ങൾ എന്റെ വചനത്തിൽ വസിക്കുകയാണെങ്കിൽ നിങ്ങൾ സ്വതന്ത്രരാകും." (യോഹന്നാൻ8:32)

ഉത്തരവാദിത്തം എന്നാൽ ദൈവത്തോടും നമ്മുടെ സഹജീവികളോടും ഉള്ള ഉത്തരവാദിത്തമാണ്. കർത്താവിനോടുള്ള സ്നേഹവും അയൽക്കാരനോടുള്ള സ്നേഹവും -- കർത്താവിന്റെ വചനത്തിലെ ആ രണ്ട് മഹത്തായ കൽപ്പനകൾ -- നമ്മുടെ ഉത്തരവാദിത്തത്തിന്റെ സാരാംശം നിർവചിക്കുന്നു, അവ പാലിക്കുന്നത് നാം വളരെയധികം വിലമതിക്കുന്ന അവകാശങ്ങൾ നിലനിർത്തുന്നതിനുള്ള താക്കോലാണ്.

തിന്മകളെ പാപങ്ങളായി ഒഴിവാക്കുന്നതിലൂടെയാണ് ഇതെല്ലാം ആരംഭിക്കുന്നത്. ഇതാണ് യുക്തിയുടെ ആദ്യ ഉപയോഗം: സത്യത്തിന്റെ വെളിച്ചം സ്വീകരിക്കുക, ആ വെളിച്ചത്തിൽ നമ്മുടെ ഉള്ളിലെ തിന്മകളെ നിയന്ത്രിക്കുന്നതിനും നീക്കം ചെയ്യുന്നതിനുമായി തിരിച്ചറിയുക. സ്വാതന്ത്ര്യത്തിന്റെ ആദ്യ ഉപയോഗം ഇതാണ്: സത്യം പിന്തുടരാൻ നമ്മെത്തന്നെ നിർബന്ധിക്കുക

നമ്മുടെ സ്വാഭാവിക ആഗ്രഹങ്ങൾക്ക് പകരം.

തിന്മകളെ പാപങ്ങൾ എന്ന നിലയിൽ ഒഴിവാക്കാനുള്ള വ്യക്തിപരമായ ഉത്തരവാദിത്തം നമുക്കുണ്ടെന്ന് ഈ പരിചിതമായ പുതിയ സഭ പഠിപ്പിക്കുന്നത്, ഈ മതത്തെ ഒരു സ്വതന്ത്ര സമൂഹത്തിന് അനുയോജ്യമായി മാറ്റുന്നു -- ഉപയോഗക്ഷമത, ദാനധർമ്മം, സ്വാതന്ത്ര്യം, യുക്തിബോധം എന്നിവയെക്കുറിച്ചുള്ള സിദ്ധാന്തങ്ങൾ പോലെ.

യഥാർത്ഥ സ്വാതന്ത്ര്യം യഥാർത്ഥ യുക്തിസഹമായി മാത്രമേ നിലനിൽക്കൂ -- അതായത്, ആത്മീയ സത്യത്തെക്കുറിച്ചുള്ള ധാരണയും സ്വർഗ്ഗത്തിന്റെ ക്രമത്തെ നിർവചിക്കുന്ന ആ തത്വങ്ങളുടെയും സദ്ഗുണങ്ങളുടെയും സ്വീകാര്യതയുമുള്ളിടത്ത്. മറ്റൊരു വിധത്തിൽ പറഞ്ഞാൽ, ദൈവത്തിന്റെ അംഗീകാരത്തിനും അവന്റെ വചനമനുസരിച്ച് ജീവിക്കാനുള്ള സന്നദ്ധതയ്ക്കും പുറമെ യഥാർത്ഥ സ്വാതന്ത്ര്യം നിലനിൽക്കില്ല.

ഇത് ഒരു വ്യക്തിയുടെ സ്വാതന്ത്ര്യത്തിന്റെ കാര്യത്തിലും ഒരു രാജ്യത്തിന്റെ പൗരസ്വാതന്ത്ര്യത്തിന്റെ കാര്യത്തിലും സത്യമാണ്. യുണൈറ്റഡ് സ്റ്റേറ്റ്സിന്റെ സ്ഥാപകർ, തങ്ങൾ സ്ഥാപിക്കുന്ന തരത്തിലുള്ള സർക്കാർ സദ്ഗുണമുള്ള ഒരു പൗരത്വം ഏറ്റെടുക്കുന്നു എന്ന വസ്തുതയെക്കുറിച്ച് വളരെ വ്യക്തമായിരുന്നു. അവർ ഇതിനെക്കുറിച്ച് വളരെ വ്യക്തമായി പറഞ്ഞു. ജനങ്ങൾ സദ്‌ഗുണമുള്ള ജനതയാണെങ്കിൽ മാത്രമേ ജനങ്ങളാൽ ഭരണം പ്രവർത്തിക്കൂ.

മനുഷ്യപ്രകൃതി എത്രമാത്രം ദുഷിച്ചതാണെന്ന് അവർക്ക് അറിയാമായിരുന്നതിനാൽ, അവർ സ്ഥാപിക്കുന്ന സർക്കാർ നിലനിൽക്കുമെന്ന സംശയത്തിന്റെ ഒരു കുറിപ്പ് അവരുടെ രചനകളിൽ കണ്ടെത്താൻ കഴിയും. മറുവശത്ത്, അവർ പ്രൊവിഡൻസിൽ വിശ്വസിച്ചതിനാൽ, അവരും പ്രതീക്ഷയുള്ളവരായിരുന്നു.

"ഗുണം" എന്ന വാക്കിന് ഇക്കാലത്ത് പഴയ രീതിയിലുള്ള ഒരു മോതിരമുണ്ട്. "മൂല്യങ്ങളെ" കുറിച്ച് സംസാരിക്കുന്നത് ഞങ്ങൾക്ക് ഇപ്പോൾ കൂടുതൽ സൗകര്യപ്രദമാണ് -- കൂടുതൽ യോജിച്ചതും ആവശ്യപ്പെടാത്തതുമായ ആശയം. നമ്മുടെ നൂതനമായ കാതുകൾക്ക്, പരമ്പരാഗത മാനുഷിക സദ്ഗുണങ്ങളുടെ പേരുകൾ തന്നെ വിചിത്രമായി തോന്നും, അല്ലെങ്കിലും. ഭക്തി. വിനയം. ധൈര്യം. പവിത്രത. സത്യസന്ധത. ദേശസ്നേഹം. ക്ഷമ. വ്യവസായം. മിതവ്യയം. സ്വാശ്രയത്വം, കൂടാതെ മുഴുവൻ സമൂഹത്തിന്റെയും പ്രയോജനത്തിനായി മറ്റുള്ളവരുമായി സഹകരിക്കാനുള്ള സന്നദ്ധത.

എന്നാൽ നാം സ്വതന്ത്രരായി തുടരുകയാണെങ്കിൽ, അത്തരം ഗുണങ്ങൾ അത്യന്താപേക്ഷിതമാണ്. സ്വർഗീയ ആദർശങ്ങൾ എളുപ്പത്തിൽ ഭൂമിയിലേക്ക് ഇറക്കപ്പെടുന്നില്ല, അല്ലെങ്കിൽ സംഘർഷം കൂടാതെ. മനുഷ്യർ പൂർണരല്ല, ഈ ലോകം പൂർണമല്ല എന്നതിനാൽ അവയുടെ നടപ്പാക്കൽ പൂർണമാകില്ല.

ഇത് മനസ്സിൽ വെച്ചുകൊണ്ട്, ലിബർട്ടി ബെല്ലിലെ വിള്ളൽ അതിനെ അമേരിക്കൻ സ്വാതന്ത്ര്യത്തിന്റെ ഇതിലും മികച്ച പ്രതീകമാക്കി മാറ്റുന്നു. അമേരിക്ക ഒരു പണിയാണ്. അത് എക്കാലത്തും ഉണ്ടായിട്ടുണ്ട്, എന്നും ഉണ്ടായിരിക്കും. അതിന്റെ മഹത്തായ ആദർശങ്ങൾ അപൂർണ്ണമായി മാത്രമേ സാക്ഷാത്കരിക്കപ്പെടുകയുള്ളൂ, പക്ഷേ അവ കൂടുതൽ പരിപൂർണ്ണമായി സാക്ഷാത്കരിക്കാനുള്ള രാജ്യത്തിന്റെ പരിശ്രമം ഒരിക്കലും അവസാനിക്കുന്നില്ല.

നമുക്കോരോരുത്തർക്കും അങ്ങനെയാകട്ടെ. നമ്മൾ പറയുന്ന ആദർശങ്ങൾക്കനുസൃതമായി ഞങ്ങൾ പൂർണ്ണമായി ജീവിക്കുന്നുവെന്ന് നമ്മിൽ ആർക്കാണ് പറയാൻ കഴിയുക? എങ്കിലും നമ്മൾ ശ്രമിച്ചുകൊണ്ടേയിരിക്കണം. ഈ വിദൂര ലോകത്ത്, സ്വതന്ത്ര ഭരണകൂടത്തിലെ അമേരിക്കൻ പരീക്ഷണം ഇപ്പോഴും ലോകത്തിന് ഒരു വഴിവിളക്കായി പ്രകാശിക്കുന്നു.

"സമാധാനം എന്നിൽ നിന്ന് ആരംഭിക്കുന്നു" എന്നത് ഒരു സാധാരണ ചൊല്ലാണ്. അല്ലെങ്കിൽ "ദാനധർമ്മം എന്നിൽ നിന്ന് ആരംഭിക്കുന്നു." സ്വാതന്ത്ര്യത്തിന്റെ കാര്യവും അങ്ങനെ തന്നെ. നമ്മളെത്തന്നെ പരിശോധിക്കാനും നാം ആസ്വദിക്കുന്ന പൗരസ്വാതന്ത്ര്യത്തിന് യോഗ്യരാകാൻ പരിശ്രമിക്കാനും നമുക്ക് ഉത്തരവാദിത്തമുണ്ട്. (കാണുക യഥാർത്ഥ ക്രൈസ്തവ മതം414.)

നമ്മുടെ വെളിച്ചം കുറ്റിക്കാട്ടിൽ മറയ്ക്കരുതെന്നും മറ്റുള്ളവർ കാണത്തക്കവിധം പ്രകാശിക്കണമെന്നും കർത്താവ് പറഞ്ഞു. സ്വാതന്ത്ര്യത്തിന്റെ വെളിച്ചത്തിന്റെ കാര്യത്തിലും ഇത് സത്യമാണ്. ഒപ്പം സ്വാതന്ത്ര്യത്തിന്റെ ശബ്ദവും. നാം അതിനെ വിലമതിക്കുകയും അതിന്റെ സ്വഭാവം മനസ്സിലാക്കുകയും അത് പ്രാവർത്തികമാക്കാൻ നമ്മെത്തന്നെ യോഗ്യരാക്കാൻ പരിശ്രമിക്കുകയും ചെയ്താൽ, കർത്താവിന്റെ കൽപ്പന അനുസരിക്കപ്പെടും, സ്വാതന്ത്ര്യത്തിന്റെ ആഹ്ലാദകരമായ ശബ്ദം ദേശത്തുടനീളം, അതിലെ എല്ലാ നിവാസികൾക്കും ഉച്ചത്തിൽ മുഴങ്ങും. .

Фусноте: