¹ Ne æmuleris viros malos, nec desideres esse cum eis ;

² quia rapinas meditatur mens eorum, et fraudes labia eorum loquuntur.

³ Sapientia ædificabitur domus, et prudentia roborabitur.

⁴ In doctrina replebuntur cellaria, universa substantia pretiosa et pulcherrima.

⁵ Vir sapiens fortis est, et vir doctus robustus et validus ;

⁶ quia cum dispositione initur bellum, et erit salus ubi multa consilia sunt.

⁷ Excelsa stulto sapientia ; in porta non aperiet os suum.

⁸ Qui cogitat mala facere stultus vocabitur :

⁹ cogitatio stulti peccatum est, et abominatio hominum detractor.

¹⁰ Si desperaveris lassus in die angustiæ, imminuetur fortitudo tua.

¹¹ Erue eos qui ducuntur ad mortem, et qui trahuntur ad interitum liberare ne cesses.

¹² Si dixeris : Vires non suppetunt ; qui inspector est cordis ipse intelligit ; et servatorem animæ tuæ nihil fallit, reddetque homini juxta opera sua.

¹³ Comede, fili mi, mel, quia bonum est, et favum dulcissimum gutturi tuo.

¹⁴ Sic et doctrina sapientiæ animæ tuæ ; quam cum inveneris, habebis in novissimis spem, et spes tua non peribit.

¹⁵ Ne insidieris, et quæras impietatem in domo justi, neque vastes requiem ejus.

¹⁶ Septies enim cadet justus, et resurget : impii autem corruent in malum.

¹⁷ Cum ceciderit inimicus tuus ne gaudeas, et in ruina ejus ne exsultet cor tuum :

¹⁸ ne forte videat Dominus, et displiceat ei, et auferat ab eo iram suam.

¹⁹ Ne contendas cum pessimis, nec æmuleris impios ;

²⁰ quoniam non habent futurorum spem mali, et lucerna impiorum extinguetur.

²¹ Time Dominum, fili mi, et regem, et cum detractoribus non commiscearis ;

²² quoniam repente consurget perditio eorum, et ruinam utriusque quis novit ?

²³ Hæc quoque sapientibus. Cognoscere personam in judicio non est bonum.

²⁴ Qui dicunt impio : Justus es, maledicent eis populi, et detestabuntur eos tribus.

²⁵ Qui arguunt eum laudabuntur, et super ipsos veniet benedictio.

²⁶ Labia deosculabitur qui recta verba respondet.

²⁷ Præpara foris opus tuum, et diligenter exerce agrum tuum, ut postea ædifices domum tuam.

²⁸ Ne sis testis frustra contra proximum tuum, nec lactes quemquam labiis tuis.

²⁹ Ne dicas : Quomodo fecit mihi, sic faciam ei ; reddam unicuique secundum opus suum.

³⁰ Per agrum hominis pigri transivi, et per vineam viri stulti :

³¹ et ecce totum repleverant urticæ, et operuerant superficiem ejus spinæ, et maceria lapidum destructa erat.

³² Quod cum vidissem, posui in corde meo, et exemplo didici disciplinam.

³³ Parum, inquam, dormies ; modicum dormitabis, pauxillum manus conseres ut quiescas :

³⁴ et veniet tibi quasi cursor egestas, et mendicitas quasi vir armatus.

¹ Hæ quoque parabolæ Salomonis, quas transtulerunt viri Ezechiæ regis Juda.

² Gloria Dei est celare verbum, et gloria regum investigare sermonem.

³ Cælum sursum, et terra deorsum, et cor regum inscrutabile.

⁴ Aufer rubiginem de argento, et egredietur vas purissimum.

⁵ Aufer impietatem de vultu regis, et firmabitur justitia thronus ejus.

⁶ Ne gloriosus appareas coram rege, et in loco magnorum ne steteris.

⁷ Melius est enim ut dicatur tibi : Ascende huc, quam ut humilieris coram principe.

⁸ Quæ viderunt oculi tui ne proferas in jurgio cito, ne postea emendare non possis, cum dehonestaveris amicum tuum.

⁹ Causam tuam tracta cum amico tuo, et secretum extraneo ne reveles :

¹⁰ ne forte insultet tibi cum audierit, et exprobrare non cesset. Gratia et amicitia liberant : quas tibi serva, ne exprobrabilis fias.

¹¹ Mala aurea in lectis argenteis, qui loquitur verbum in tempore suo.

¹² Inauris aurea et margaritum fulgens qui arguit sapientem et aurem obedientem.

¹³ Sicut frigus nivis in die messis, ita legatus fidelis ei qui misit eum : animam ipsius requiescere facit.

¹⁴ Nubes, et ventus, et pluviæ non sequentes, vir gloriosus et promissa non complens.

¹⁵ Patientia lenietur princeps, et lingua mollis confringet duritiam.

¹⁶ Mel invenisti comede quod sufficit tibi, ne fore satiatus evomas illud.

¹⁷ Subtrahe pedem tuum de domo proximi tui, nequando satiatus oderit te.

¹⁸ Jaculum, et gladius, et sagitta acuta, homo qui loquitur contra proximum suum falsum testimonium.

¹⁹ Dens putridus, et pes lassus, qui sperat super infideli in die angustiæ,

²⁰ et amittit pallium in die frigoris. Acetum in nitro, qui cantat carmina cordi pessimo. Sicut tinea vestimento, et vermis ligno, ita tristitia viri nocet cordi.

²¹ Si esurierit inimicus tuus, ciba illum ; si sitierit, da ei aquam bibere :

²² prunas enim congregabis super caput ejus, et Dominus reddet tibi.

²³ Ventus aquilo dissipat pluvias, et facies tristis linguam detrahentem.

²⁴ Melius est sedere in angulo domatis, quam cum muliere litigiosa et in domo communi.

²⁵ Aqua frigida animæ sitienti, et nuntius bonus de terra longinqua.

²⁶ Fons turbatus pede et vena corrupta, justus cadens coram impio.

²⁷ Sicut qui mel multum comedit non est ei bonum, sic qui scrutator est majestatis opprimetur a gloria.

²⁸ Sicut urbs patens et absque murorum ambitu, ita vir qui non potest in loquendo cohibere spiritum suum.

¹ Quomodo nix in æstate, et pluviæ in messe, sic indecens est stulto gloria.

² Sicut avis ad alia transvolans et passer quolibet vadens, sic maledictum frustra prolatum in quempiam superveniet.

³ Flagellum equo, et camus asino, et virga in dorso imprudentium.

⁴ Ne respondeas stulto juxta stultitiam suam, ne efficiaris ei similis.

⁵ Responde stulto juxta stultitiam suam, ne sibi sapiens esse videatur.

⁶ Claudus pedibus, et iniquitatem bibens, qui mittit verba per nuntium stultum.

⁷ Quomodo pulchras frustra habet claudus tibias, sic indecens est in ore stultorum parabola.

⁸ Sicut qui mittit lapidem in acervum Mercurii, ita qui tribuit insipienti honorem.

⁹ Quomodo si spina nascatur in manu temulenti, sic parabola in ore stultorum.

¹⁰ Judicium determinat causas, et qui imponit stulto silentium iras mitigat.

¹¹ Sicut canis qui revertitur ad vomitum suum, sic imprudens qui iterat stultitiam suam.

¹² Vidisti hominem sapientem sibi videri ? magis illo spem habebit insipiens.

¹³ Dicit piger : Leo est in via, et leæna in itineribus.

¹⁴ Sicut ostium vertitur in cardine suo, ita piger in lectulo suo.

¹⁵ Abscondit piger manum sub ascela sua, et laborat si ad os suum eam converterit.

¹⁶ Sapientior sibi piger videtur septem viris loquentibus sententias.

¹⁷ Sicut qui apprehendit auribus canem, sic qui transit impatiens et commiscetur rixæ alterius.

¹⁸ Sicut noxius est qui mittit sagittas et lanceas in mortem,

¹⁹ ita vir fraudulenter nocet amico suo, et cum fuerit deprehensus dicit : Ludens feci.

²⁰ Cum defecerint ligna extinguetur ignis, et susurrone subtracto, jurgia conquiescent.

²¹ Sicut carbones ad prunas, et ligna ad ignem, sic homo iracundus suscitat rixas.

²² Verba susurronis quasi simplicia, et ipsa perveniunt ad intima ventris.

²³ Quomodo si argento sordido ornare velis vas fictile, sic labia tumentia cum pessimo corde sociata.

²⁴ Labiis suis intelligitur inimicus, cum in corde tractaverit dolos.

²⁵ Quando submiserit vocem suam, ne credideris ei, quoniam septem nequitiæ sunt in corde illius.

²⁶ Qui operit odium fraudulenter, revelabitur malitia ejus in consilio.

²⁷ Qui fodit foveam incidet in eam, et qui volvit lapidem, revertetur ad eum.

²⁸ Lingua fallax non amat veritatem, et os lubricum operatur ruinas.

¹ Ne glorieris in crastinum, ignorans quid superventura pariat dies.

² Laudet te alienus, et non os tuum ; extraneus, et non labia tua.

³ Grave est saxum, et onerosa arena, sed ira stulti utroque gravior.

⁴ Ira non habet misericordiam nec erumpens furor, et impetum concitati ferre quis poterit ?

⁵ Melior est manifesta correptio quam amor absconditus.

⁶ Meliora sunt vulnera diligentis quam fraudulenta oscula odientis.

⁷ Anima saturata calcabit favum, et anima esuriens etiam amarum pro dulci sumet.

⁸ Sicut avis transmigrans de nido suo, sic vir qui derelinquit locum suum.

⁹ Unguento et variis odoribus delectatur cor, et bonis amici consiliis anima dulcoratur.

¹⁰ Amicum tuum, et amicum patris tui ne dimiseris, et domum fratris tui ne ingrediaris in die afflictionis tuæ. Melior est vicinus juxta, quam frater procul.