Kapitulli i njëzet

---

Ringjallja

---

1. Ditën e parë të javës, Maria Magdalena, në mëngjes, kur ishte ende errët, vjen te varri dhe shikon gurin e hequr nga varri.

2. Atëherë ajo vrapoi dhe erdhi te Simon Pjetri dhe te dishepulli tjetër që Jezusi e donte, dhe u tha atyre: "E kanë hequr Zotin nga varri dhe ne nuk e dimë ku e kanë vënë".

3 Atëherë Pjetri dhe dishepulli tjetër dolën dhe arritën te varri.

4. Dhe të dy vrapuan bashkë; dhe dishepulli tjetër i kaloi Pjetrit dhe erdhi i pari te varri.

5. Dhe, duke u përkulur, shikon çarçafët e shtrirë; megjithatë ai nuk hyri.

6 Atëherë Simon Pjetri erdhi pas tij dhe hyri në varr dhe pa çarçafët e shtrirë.

7. Dhe peceta që ishte mbi kokën e tij, jo e vendosur me çarçafët, por veç e veç, e mbështjellë në një vend të vetëm.

8 Atëherë hyri edhe dishepulli tjetër, i cili erdhi i pari te varri, pa dhe besoi.

9. Sepse ata nuk e dinin ende Shkrimin se ai duhej të ringjallej prej së vdekurish.

10. Atëherë dishepujt u larguan përsëri pranë vetes.

Në fund të kapitullit të mëparshëm, Jozefi nga Arimatea dhe Nikodemi e lyen trupin e Jezusit me një bollëk vaji dhe erëzash, e mbështollën me rripa liri dhe e vunë në një varr. Vëmë re se ky akt përfaqëson respektin e butë, nderues për kuptimin e mirëfilltë të Fjalës. Ndërsa ne mund të mos e kuptojmë plotësisht kuptimin e brendshëm të një pasazhi të veçantë, ne ende e ndiejmë shenjtërinë e tij. Prandaj, ne e konsiderojmë atë me respektin më të thellë dhe e vendosim në një vend të veçantë në mendjet tona. E gjithë kjo përfaqësohet nga mënyra se si Jozefi dhe Nikodemi kujdesen për trupin e Jezusit.

Kur Jozefi dhe Nikodemi e vendosën trupin e Jezusit në varr, ishte e premte në mbrëmje pak para fillimit të Shabatit. Me fillimin e këtij episodi të radhës, tani është dita e tretë që nga kryqëzimi dhe varrimi i Jezusit dhe fillimi i një jave të re. Siç është shkruar: "Ditën e parë të javës, Maria Magdalena erdhi në varr herët, ndërsa ishte ende errët". Errësira nënkupton mungesën e të kuptuarit të Marisë për atë që i ka ndodhur Jezusit. Gjëja e parë që ajo vë re është se "guri ishte hequr nga varri" (Gjoni 20:1).

Normalisht, pasi një trup vendoset në një varr, një gur i rëndë vendoset pranë hapjes, duke vulosur në mënyrë efektive varrin. Por kjo është ndryshe. Guri është zhvendosur. Duke parë këtë, Maria supozon se dikush e ka marrë trupin e Jezusit. Teksa po ik nga varri, ajo takon Pjetrin dhe Gjonin dhe u thotë atyre: “E kanë hequr Zotin nga varri dhe ne nuk e dimë ku e kanë vënë” (Gjoni 20:2). Pa hezituar, Gjoni dhe Pjetri vrapojnë drejt varrit për të parë se çfarë ka ndodhur. Siç është shkruar: “Kështu vrapuan të dy bashkë dhe dishepulli tjetër [Gjoni] kaloi përpara Pjetrit dhe erdhi i pari te varri” (Gjoni 20:4).

Vetëm në Ungjillin sipas Gjonit lexojmë se Gjoni dhe Pjetri vrapojnë te varri së bashku dhe se Gjoni përfundimisht ia kalon Pjetrit. Përgjatë rrëfimeve të ungjillit, ne kemi parë se "Pjetri" nënkupton besimin që vjen nëpërmjet të kuptuarit të së vërtetës dhe "Gjoni" nënkupton dashurinë për t'u shërbyer të tjerëve. Ndërsa mësojmë të vërtetën dhe e vendosim në jetën tonë, ne fillojmë të marrim një vullnet të ri. Kjo është kur dashuria për shërbim gradualisht merr drejtimin. Ne jo vetëm që fillojmë ta shohim mirësinë brenda së vërtetës, por fillojmë ta përjetojmë edhe atë mirësi. ¹

Nga kjo pikë e tutje, ndodh një përmbysje. Ne fillojmë të jetojmë sipas së vërtetës, jo vetëm sepse është gjëja e duhur për të bërë, por sepse e duam sinqerisht Perëndinë dhe duam t'u shërbejmë të tjerëve. Për më tepër, ne ndjejmë gëzim duke qenë të dobishëm. Prandaj, është shkruar se Gjoni, i cili nënkupton dashurinë për shërbimin, ia kalon Pjetrit dhe është i pari që arrin te varri. ²

Edhe pse Gjoni mbërrin i pari, Pjetri është i pari që hyn. Siç është shkruar: “Dhe ai [Gjoni], duke u përkulur dhe duke parë brenda, pa pëlhurat prej liri të shtrira; megjithatë ai nuk hyri brenda. Pastaj Simon Pjetri erdhi, e ndoqi dhe hyri në varr” (Gjoni 20:5-6). Në zhvillimin tonë shpirtëror, kjo i referohet rolit jetësor që të kuptuarit e së vërtetës vazhdon të luajë në rigjenerimin tonë. Edhe pse një përmbysje ndodh kur dashuria merr drejtimin, të kuptuarit e së vërtetës nuk braktiset. Ndërsa nuk është më në vendin e parë, e vërteta ende funksionon së bashku me dashurinë për shërbimin.

Në këtë rast, Pjetri, i cili nënkupton të vërtetën në kuptimin (që është besimi), hyn i pari. Teksa hyn, shqyrton me kujdes detajet. Siç është shkruar: "Dhe ai [Pjetri] pa pëlhurat prej liri të shtrira atje dhe shaminë që kishte mbajtur rreth kokës së tij, jo të shtrirë me pëlhurat prej liri, por të palosur së bashku në një vend më vete" (Gjoni 20:6-7). Këto mbulesa të jashtme, kur ndahen nga trupi i Jezusit, nënkuptojnë të vërtetat e jashtme të Fjalës pa kuptimin e tyre shpirtëror. ³

Megjithëse besimi hyn i pari, dashuria vjen shpejt. Kështu, pasi Pjetri hyn, atij i bashkohet Gjoni. Siç është shkruar: “Pastaj hyri edhe dishepulli tjetër, që erdhi i pari te varri; dhe ai pa dhe besoi” (Gjoni 20:8). Në tregimin e mirëfilltë, si Pjetri dhe Gjoni besojnë, ashtu si Maria Magdalena, se dikush e ka lëvizur gurin dhe ka marrë trupin e Jezusit. Kjo është për shkak se, "Ata nuk e dinin ende shkrimin se Ai duhet të ringjallet nga të vdekurit" (Gjoni 20:9).

Për momentin, dhe veçanërisht për shkak se nuk i kuptuan shkrimet e shenjta që profetizonin ringjalljen e Jezusit, Maria, Gjoni dhe Pjetri po ndihen të humbur dhe të hutuar. Ata e dinë vetëm se mësuesi i tyre i dashur është kryqëzuar dhe tani trupi i Tij është marrë. Ata nuk e dinë që Jezusi është ringjallur. E vetmja gjë që mund të shohin janë rrobat prej liri që kishin mbuluar trupin e Jezusit dhe pëlhura e palosur që kishte mbuluar kokën e Tij.

Të hutuar dhe të zhgënjyer, dishepujt largohen nga varri. Siç është shkruar: "Dishepujt shkuan përsëri në shtëpitë e tyre" (Gjoni 20:10). Duhet të theksohet se shprehja "në shtëpitë e tyre" është një përkthim i lirë i frazës greke pros hautous [πρὸς αὑτοὺς] që do të thotë "për të tyret" ose "për veten e tyre". Ndonëse ka kuptim që kjo të nënkuptojë se Gjoni dhe Pjetri u kthyen «në shtëpitë e tyre», greqishtja e vërtetë mëson se ata u kthyen përsëri «tek vetvetja»—d.m.th., te qëndrimet e tyre të vjetra dhe modelet e njohura të sjelljes.

Maria, megjithatë, nuk kthehet në shtëpinë e saj, ose nuk shkon askund. Në vend të kësaj, ajo mbetet në varr.

---

Një aplikim praktik

---

Sa herë që dëgjojmë lajme shqetësuese, përballemi me rrethana sfiduese ose përjetojmë një humbje zhgënjyese, mund të tundohemi t'i rikthehemi mënyrave të vjetra të të menduarit, ndjenjës dhe veprimit. Këto janë kohët kur ne tundohemi të “kthehemi te vetja”—d.m.th. t'u kthehemi qëndrimeve, sjelljeve dhe përgjigjeve tona të vjetra. Kjo tendencë për t'u kthyer në modele të vjetra përfaqësohet nga Gjoni dhe Pjetri që "kthehen te vetja". Është një mësim paralajmërues për të gjithë ne. Prandaj, si një aplikim praktik, jini të kujdesshëm ndaj tendencave për t'u rikthim në mënyrat e mëparshme të të menduarit dhe të sjelljes. Në vend që t'u riktheheni modeleve tuaja të vjetra, ndiqni shembullin e Marisë. Qëndroni të palëkundur. Edhe nëse varri duket i zbrazët në këtë moment, Jezusi është ende shumë i pranishëm, duke ju inkurajuar të ngriheni mbi përgjigjet e vjetra dhe të veproni sipas vullnetit tuaj të ri.

---

Maria i sheh engjëjt

---

11. Por Maria qëndronte te varri duke qarë jashtë. Pastaj, ndërsa qau, u përkul te varri,

12 Dhe ja, dy engjëj të veshur me të bardha, të ulur, një te koka dhe tjetri te këmbët, ku ishte shtrirë trupi i Jezusit.

13. Dhe ata i thanë: "O grua, pse po qan?". Ajo u thotë atyre: "Sepse ata e morën Zotin tim dhe nuk e di ku e kanë vënë".

14 Dhe duke thënë këto gjëra, ajo u kthye dhe pa Jezusin që qëndronte në këmbë dhe nuk e dinte se ishte Jezusi.

15 Jezusi i tha: ''O grua, pse po qan? kë po kërkon? Ajo, duke menduar se ai ishte kopshtari, i thotë: Zot, nëse e ke çuar këtu, më trego ku e ke vendosur dhe unë do ta marr.

16. Jezusi i tha asaj: "Mari". Ajo, duke u kthyer, i thotë Atij, Rabboni, që do të thotë, Mësues.

17 Jezusi i tha: ''Mos më prek, sepse ende nuk jam ngjitur te Ati im; por shko te vëllezërit e mi dhe u thuaj atyre: Unë po ngjitem tek Ati im dhe Ati juaj, dhe Perëndia im dhe Perëndia juaj.

18 Maria Magdalena erdhi dhe u tha dishepujve se kishte parë Zotin dhe se ai i kishte thënë këto gjëra.

Maria Magdalena nuk largohet nga zona dhe nuk kthehet në shtëpinë e saj. Në vend të kësaj, ajo mbetet në varr. Këtu fillon episodi i radhës. Siç është shkruar: "Por Maria qëndronte jashtë pranë varrit duke qarë dhe, ndërsa qante, u përkul dhe shikoi në varr" (Gjoni 20:11). Nga dashuria e saj për Jezusin, Maria është në gjendje të shohë gjëra të frymës që Gjoni dhe Pjetri nuk mund t'i shihnin. Në fakt, është shkruar se Maria "pa dy engjëj të veshur me të bardha të ulur, njëri te koka dhe tjetri te këmbët, ku ishte shtrirë trupi i Jezusit" (Gjoni 20:12).

Kur Gjoni dhe Pjetri shikuan brenda, panë vetëm lirin e pajetë dhe pëlhurën e palosur. Por kur Maria Magdalena shikon brenda, përmes pikëllimit dhe lotëve të saj, ajo sheh qenie të gjalla - në fakt, ajo sheh dy engjëj. Në mënyrë të ngjashme, ka raste kur ne shikojmë në Fjalën dhe nuk shohim asgjë më shumë se fjalë të pajetë që nuk na lëvizin dhe nuk na flasin. Gjithsesi, është krejtësisht ndryshe, kur ne shikojmë në Fjalën dhe shohim engjëjt që na flasin, duke na ftuar të reflektojmë mbi gjendjet tona të brendshme. Prandaj, këta engjëj e pyesin Marinë, më së miri: "O grua, pse po qan?" (Gjoni 20:13).

Përgjigja e Marisë është e thjeshtë dhe e drejtpërdrejtë. Ajo thotë: "Sepse ata e kanë marrë Zotin tim dhe nuk e di ku e kanë vendosur" (Gjoni 20:13). Në këtë rast, Maria po flet përfaqësuesisht për secilin prej nesh. Ashtu si Maria, edhe ne përjetojmë raste kur Zoti duket se mungon dhe nuk dimë ku ta gjejmë. Për momentin, e mira dhe e vërteta duket se mungojnë në jetën tonë. Kjo është ajo që përmbahet, më së brendshmi, në vajtimin e Marisë, "Ata e morën Zotin tim". ⁴

Megjithatë, e vërteta është se Zoti nuk "heqet" kurrë dhe as nuk na braktis kurrë. Thjesht ka raste kur nuk mund ta ndiejmë praninë e Tij. Edhe në ato momente kur Zoti duket se mungon, në të vërtetë Ai është ende shumë afër. Siç është shkruar: "Tani, pasi tha këtë, ajo u kthye dhe pa Jezusin që qëndronte atje, dhe nuk e dinte se ishte Jezusi" (Gjoni 20:14). Duke përsëritur të njëjtën pyetje që bënë engjëjt, Jezusi thotë: "O grua, pse po qan?" Dhe më pas Jezusi shton këto fjalë: "Kë po kërkoni?" (Gjoni 20:15). ⁵

Edhe pse Maria e do Jezusin, ajo ende nuk e kupton natyrën e Tij të vërtetë. Kjo është arsyeja pse ajo nuk është në gjendje ta njohë Atë, edhe kur Ai qëndron para saj. Ne lexojmë: "Ajo, duke menduar se ishte kopshtari, i tha: "Zotëri, nëse e ke marrë me vete, më thuaj ku e ke vendosur dhe unë do ta marr" (Gjoni 20:15). Në thellësi të pikëllimit të saj, Maria nuk e kupton se Ai, humbjen e të cilit ajo vajton kaq dëshpërimisht, qëndron pikërisht përballë saj. E pushtuar nga pikëllimi i saj, Maria sheh tek Ai vetëm një person që mund ta ndihmojë atë të gjejë trupin e Jezusit. Pikërisht në këtë moment Jezusi i thotë asaj, "Maria" (Gjoni 20:26).

Vetëm derisa Jezusi e thërret me emër, Maria ka një moment njohjeje. Kjo sjell ndërmend fjalët e Jezusit më parë në të njëjtin ungjill, kur Ai tha se Bariu i Mirë “i thërret delet e veta me emër … dhe delet e ndjekin Atë, sepse e njohin zërin e tij” Gjoni 10:3-4). Duke e thirrur Marinë me emër, Jezusi prek diçka thellë brenda saj, duke e zgjuar shpirtin e saj. Pikërisht atëherë Maria e njeh Jezusin dhe thërret: "Raboni!" (Gjoni 20:16).

Zgjedhja e Marisë për titullin "rabboni" dhe jo "Zotëri" është domethënëse. Fjala "rabboni" thjesht do të thotë "mësues". Kjo është origjina e fjalës "rabin" - një titull që i jepet një mësuesi fetar ose udhëheqësi shpirtëror hebre. Në këtë rast, ka një ndryshim të dallueshëm midis të parit të Jezusit si udhëheqësin e saj shpirtëror dhe të parit të Jezusit si Zotin e saj. Maria, me gjithë dashurinë dhe përkushtimin e saj, ende e quan Atë - të paktën në këtë moment - "Raboni". Për shkak të kësaj, përgjigja e Jezusit është e qartë. Ai i thotë asaj: "Mos më prek, sepse ende nuk jam ngjitur tek Ati im" (Gjoni 20:17). ⁶

Ndërsa është e vërtetë që Maria i është përkushtuar Jezusit, kuptimi i saj është zhvilluar vetëm deri në atë pikë sa e njeh Atë si mësuesin e saj të dashur. Është për këtë arsye që Jezusi thotë, duke iu përshtatur gjendjes së të kuptuarit të Marisë, se ajo nuk duhet ta prekë Atë – sepse Ai nuk është ende – në mendjen e saj – është ngjitur te Ati. Errësira e vazhdueshme në mendjen e Marisë sugjerohet nga konteksti. Maria kishte ardhur te varri atë mëngjes, ndërsa ishte ende errësirë. Edhe pse ajo po vinte gradualisht në dritë më të madhe, agimi i një vetëdije të plotë nuk kishte ardhur ende. Shkurtimisht, Maria ende e konsideron Jezusin si rabinin e saj, por ende nuk e sheh Atë në lavdinë e Tij të ringjallur. ⁷

Jezusi më pas shton: "Por shko te vëllezërit e mi dhe u thuaj atyre: "Unë po ngjitem tek Ati im dhe Ati juaj, dhe te Perëndia im dhe Perëndia juaj" (Gjoni 20:17). Edhe pse procesi i lavdërimit ishte përfunduar plotësisht në kryq, kjo nuk është bërë ende realitet për Marinë ose për dishepujt. Në fakt, sipas mendjes së tyre, e vetmja gjë që dinë është se Jezusi vdiq në kryq dhe se trupi i Tij është marrë.

Kjo është arsyeja pse Jezusi e dërgon tani Marinë te dishepujt me një mesazh që është i ngjashëm me atë që Ai u tha atyre në fjalimin e Tij të lamtumirës. Në atë kohë, ai u tha atyre: “Pas pak dhe nuk do të më shihni; dhe përsëri për pak dhe do të më shihni, sepse unë shkoj tek Ati” Gjoni 16:16). Këtë herë Maria do t'u thotë atyre se Jezusi "po ngjitet tek Ati i Tij".

Ndërsa kjo nuk është shprehja më e plotë e asaj që ndodhi në të vërtetë në kryq, është një shpjegim që dishepujt mund ta kuptojnë në këtë pikë. Ndërkohë, Jezusi do të vazhdojë të ngrihet në të kuptuarit e tyre derisa Ai të ngrihet plotësisht në mendjet e tyre dhe të shihet si Zoti i ringjallur dhe i lavdëruar. Pikërisht atëherë ata do të jenë në gjendje të kuptojnë kuptimin e vërtetë të ringjalljes.

---

Varri bosh

---

Zhdukja misterioze e trupit të Jezusit ka qenë alarmante dhe konfuze për ndjekësit e Jezusit. Të pavetëdijshëm për profecitë biblike që parashikojnë se Mesia do të ringjallej në ditën e tretë, Maria, Gjoni dhe Pjetri të gjithë supozojnë se trupi i Jezusit është marrë disi. E megjithatë, shtatëqind vjet më parë, ringjallja ishte profetizuar në shkrimet hebraike. Profeti Jona foli për "ringjalljen në ditën e tretë" (Jona 2:10), dhe Hozea tha: "Ditën e tretë do të na ringjallë" (Osea 6:2).

Sipas shkrimit të shenjtë, atëherë, Jezui u «ringjall»—domethënë u ringjall—në ditën e tretë. Por si? Çfarë ndodhi në varr? Pse ata gjetën vetëm shiritat prej liri për trupin e Jezusit dhe pëlhurën e palosur për kokën e Tij? Ku ishte Jezusi? Dhe çfarë ndodhi me trupin e Tij? Për t'iu përgjigjur këtyre pyetjeve, është e rëndësishme të kuptojmë se kryqëzimi ishte hapi i fundit me të cilin Jezusi lavdëroi plotësisht njerëzimin e Tij. Duke vepruar kështu, Ai hoqi gjurmët e fundit të njerëzimit të Tij të dobët dhe u bë plotësisht hyjnor.

Për të na ndihmuar të kuptojmë këtë koncept, studiuesit biblikë e kanë krahasuar këtë proces me heqjen fillimisht të një filli leshi nga një veshje dhe më pas zëvendësimin e tij me një fije ari. Ndërsa fijet e leshta hiqen dhe zëvendësohen me ato të arta, e gjithë veshja përfundimisht bëhet ari i pastër. Në mënyrë të ngjashme, por në një mënyrë shumë më të madhe, Jezusi gradualisht zëvendësoi çdo gjë që ishte e papërsosur dhe e kufizuar në vetvete me atë që është e përsosur dhe e pafundme. Ai e bëri këtë nëpërmjet luftimeve të njëpasnjëshme tunduese në të cilat Ai zhduki plotësisht çdo prirje për të keqen dhe falsitetin. Më në fund, nuk mbeti asgjë përveç Vetë Hyjnisë – domethënë një Trup Hyjnor me dashuri të pastër dhe urtësi të pastër. ⁸

E gjithë kjo, megjithatë, ishte një proces gradual. Për sa kohë që Jezusi ishte ende në tokë, Ai ishte vazhdimisht në procesin e bashkimit të së vërtetës hyjnore Ai erdhi për të mësuar me dashurinë hyjnore që ishte vetë shpirti i Tij. Sigurisht, kishte raste kur ky bashkim dukej se ishte relativisht i plotë, për shembull, kur Ai tha: "Unë dhe Ati im jemi Një" Gjoni 10:30). Por këto momente ishin pjesë e përparimit të vazhdueshëm drejt glorifikimit të plotë. Ky proces u bë i plotë vetëm në kohën e ringjalljes dhe ngritjes në qiell. Vetëm atëherë, kur gjithçka që Ai kishte trashëguar nga nëna u shpërnda, u vesh një "trup i ri i ringjalljes". Vetëm atëherë Ai mund të thoshte me të vërtetë, "Ka përfunduar" Gjoni 19:30)—Fjalët e tij të fundit nga kryqi. ⁹

Ideja se trupi material i Zotit u shpërnda, duke mos lënë asgjë pas, mund të krahasohet me mënyrën se si zemërimi pushon së ekzistuari kur gjendet mirëkuptimi, ose sesi pakënaqësia zhduket kur jepet falja, ose si zhduket urrejtja kur lind dashuria. Këto atribute negative nuk "shkojnë" askund. Ata thjesht pushojnë së ekzistuari në prani të mirëkuptimit, faljes dhe dashurisë. Në mënyrë të ngjashme, çdo paraqitje e së vërtetës në kuptimin e drejtpërdrejtë të Fjalës, për shembull se Zoti është i zemëruar, hakmarrës dhe ndëshkues, zhduket ndërsa ne hyjmë më thellë në kuptimin shpirtëror të Fjalës.” ¹⁰

Një mënyrë tjetër për të kuptuar procesin e lavdërimit të Zotit është ta krahasojmë atë me një martesë. Në fillim, burri dhe gruaja premtojnë se do ta duan njëri-tjetrin. Duke u zotuar se do të largojnë prirjet trashëgimore drejt keqdashjes dhe egoizmit, ata i drejtohen Zotit për ta bërë këtë. Me kalimin e kohës, ndërsa jetojnë sipas urdhërimeve të Zotit, gëzimi i tyre për të jetuar së bashku rritet. Në të njëjtën kohë, premtimet dhe zotimet e bëra në kohën e dasmës dhe në vitet e para të martesës duket se "zhduken". Në vend të kësaj, burri dhe gruaja tani e duan njëri-tjetrin, jo sepse kanë premtuar se do ta bëjnë këtë, por sepse, nga zemra, kjo është bërë mënyra e tyre e jetesës. Për shkak se shpirtrat e tyre janë bashkuar, ata janë, si të thuash, «një mish i vetëm». ¹¹

Një proces i ngjashëm ndodh edhe në nivel individual. Në fillim, e vërteta duket se është jashtë nesh. Është diçka që ne mësojmë. Përfundimisht, ndërsa jetojmë sinqerisht sipas së vërtetës, veçanërisht në kohë të vështira, vendimet e qëllimshme bëhen veprime spontane. Ajo që dikur u përjetua si vetë-detyrim i detyrueshëm për të jetuar sipas së vërtetës, përfundimisht bëhet një zakon qiellor. Gradualisht, e vërteta dhe e mira bëhen të padallueshme në mendime, fjalë dhe vepra. Në këtë mënyrë, ndërsa zhvillojmë një natyrë të re ose "të dytë", e vërteta bashkohet aq shumë me dashurinë sa e vërteta duket se është zhdukur. Në një mënyrë të krahasueshme, por në një shkallë shumë më të madhe, Jezusi u zhduk nga varri duke mos lënë asgjë pas, përveç pëlhurave prej liri që kishin mbuluar trupin e Tij. Urtësia hyjnore ishte bërë njësh me dashurinë hyjnore. ¹²

Maria, natyrisht, nuk mund të dinte asgjë nga këto, sepse ishte zbuluar ende. Në këtë pikë, gjithçka që mund të bëjë Maria është të mrekullohet nga pamja e papritur e Jezusit dhe të ndjekë udhëzimet e Tij. Prandaj, me përfundimin e këtij episodi, Maria lë varrin dhe shkon për t'u treguar dishepujve atë që Jezusi i ka thënë asaj që t'u thotë atyre – se Ai po ngjitet tek Ati i Tij dhe tek Ati i tyre, te Perëndia i Tij dhe te Perëndia i tyre. Kur ajo arrin, ajo u thotë atyre se ka parë Zotin dhe se "Ai ia kishte thënë këto gjëra" (Gjoni 20:18).

Mesazhi që Maria u sjell dishepujve përshtatet me kuptimin e tyre. Megjithëse Jezusi është ringjallur me të vërtetë dhe është bërë plotësisht i bashkuar me shpirtin e Tij hyjnor, të cilin Ai e quan "Ati", kjo është ende përtej të kuptuarit të dishepujve të Tij. Për ta, në këtë pikë, mjafton të dinë se Jezusi është ende në procesin e ngjitjes tek Ati. Kjo është diçka që ndodh edhe në mendjen e secilit prej nesh. Është vetëm me kalimin e kohës që Jezusi "ngjitet" në kuptimin tonë derisa të arrijmë të kuptojmë se Ai është me të vërtetë "një" me Atin – se në Të mençuria e përsosur dhe dashuria e përsosur janë të pandashme.

---

Një aplikim praktik

---

Rigjenerimi fillon duke mësuar të vërtetën dhe duke u përpjekur për të jetuar sipas saj. Përfundimisht, ajo që fillon si një çështje e një vendimi të qëllimshëm dhe përpjekjeve të forta bëhet më e lehtë ndërsa zhvillojmë "muskulin shpirtëror". Natyrisht, zhvillimi shpirtëror është i pamundur pa Zotin që na bën ngritje të rëndë në fshehtësi, por ne duhet ta bëjmë këtë ngritje gjithsesi, sikur vetë. Ndërsa asnjë nga betejat tona nuk mund të krahasohet me betejat e Jezusit kundër tërë ferrit, ne të gjithë kemi kryqëzimet dhe ringjalljet tona. Prandaj, si një aplikim praktik, merrni parasysh mundësinë që çdo moment të jetë një përvojë ringjalljeje për ju. Për shembull, kur vëreni një mendim ose ndjenjë negative që vjen, ndoshta pas një pengese, humbjeje ose zhgënjimi, pranoje atë, lutju Zotit për ndihmë, kujto të vërtetën dhe më pas lejo Zotin të ngrihet në ty, duke dhënë keni gjithë forcën që ju nevojitet. Edhe sikur Ai e mposhti plotësisht të keqen dhe falsitetin në Veten e Tij, Ai mund t'i nënshtrojë të këqijat dhe falsitetet në ju. Në këtë mënyrë, ringjallja e Zotit dhe ngjitja pasuese mund të bëhen realitete të gjalla në jetën tuaj. Jo vetëm që ka ringjallje të vazhdueshme, por ka edhe ngjitje të vazhdueshme në gjendje më të larta dashurie dhe mençurie. Përtej vetëdijes suaj të vetëdijshme, Jezusi po ngrihet dhe po ngjitet në ju. Ndërsa Ai i tha Marisë që t'u thoshte dishepujve në një deklaratë tjetër UNË JAM: "Unë po ngjitem". ¹³

---

Jezusi jep Frymën e Shenjtë

---

19. Atë ditë, në mbrëmje, të ditës së parë të javës, dhe dyert ku ishin mbledhur dishepujt ishin të mbyllura nga frika e Judenjve, erdhi Jezusi, u ndal në mes dhe u tha atyre: Paqja qoftë. ] për ju.

20 Dhe duke thënë këtë, u tregoi atyre duart dhe brinjët; atëherë dishepujt u gëzuan duke parë Zotin.

21 Atëherë Jezusi u tha atyre përsëri: ''Paqja me ju; sikurse më ka dërguar mua Ati, edhe unë ju dërgoj juve.

22 Dhe duke thënë këtë, ai i fryu dhe u tha atyre: ''Merrni Frymën e Shenjtë''.

23. Kujt ia falni mëkatet, atij i falen; kujtdo që të mbani, ato mbahen.

Ndërsa fillon episodi tjetër, është ende dita e ringjalljes, por tani është mbrëmje dhe dishepujt janë mbledhur së bashku pas dyerve të mbyllura "nga frika e judenjve" (Gjoni 20:19). Ndërkohë që ne e dimë sot se ringjallja e Zotit solli mundësinë e shpëtimit për njerëzimin, dishepujt ishin ende shumë larg nga ta kuptonin këtë. Ata mbetën, si të thuash, "në errësirë" dhe të frikësuar.

Frika e tyre është e kuptueshme. Udhëheqësit fetarë, veçanërisht ata që kishin komplotuar për të sjellë vdekjen e Jezusit, tani mund të kërkojnë t'i vrasin gjithashtu, veçanërisht pasi përhapet thashethemet se trupi i Jezusit është marrë. Mund të imagjinojmë se dishepujt mund të jenë duke folur për zhdukjen misterioze të trupit të Jezusit nga varri dhe çfarë mund të ndodhë me ta tani që Jezusi është larguar. Ata gjithashtu mund të pyesin për mesazhin që Jezusi u kishte dhënë atyre nëpërmjet Marisë, duke thënë: "Unë po ngjitem te Ati im dhe te Ati juaj, te Perëndia im dhe te Perëndia juaj".

Mbledhja e dishepujve pas dyerve të mbyllura përfaqëson ato kohë kur shqetësimi, pikëllimi ose frika duket se e mbyllin praninë e Zotit. Megjithatë, mesazhi i Marisë për ngjitjen në qiell të Jezusit duhet t'i ketë gëzuar me shpresë dhe t'u ketë hapur rrugën Jezusit që t'u shfaqet atyre në mendjet dhe në mesin e tyre. Siç është shkruar: "Jezusi erdhi dhe u ndal në mes tyre dhe u tha atyre: "Paqja me ju" (Gjoni 20:19). ¹⁴

Pastaj, për t'i qetësuar më tej dhe për t'iu përshtatur nivelit të tyre të të kuptuarit, Jezusi u tregon atyre plagët në duart dhe në krahët e Tij. Ky moment njohjeje sjell ngushëllim dhe gëzim për dishepujt. Siç është shkruar: "Atëherë dishepujt u gëzuan kur panë Zotin" (Gjoni 20:20).

---

Fuqia e Frymës së Shenjtë

---

Pasi u tregoi dishepujve duart dhe anën e Tij, Jezusi i qetëson dhe i qetëson për herë të dytë, duke u thënë: “Paqja me ju”. Jezusi më pas shton: “Ashtu siç më ka dërguar mua Ati, edhe unë ju dërgoj juve” (Gjoni 20:21). Jezusi, i cili doli nga dashuria, tani i dërgon dishepujt e Tij me dashuri. Kjo është ajo që nënkuptohet me fjalët: "Ashtu si Ati më ka dërguar mua, edhe unë ju dërgoj juve".

Megjithatë, kjo nuk do të jetë e mundur pa Frymën e Shenjtë – domethënë praninë e vazhdueshme të Jezusit me ta. Është ky Shpirt që do të bëjë të mundur që ata të dalin përpara në dashuri; do t'u mundësojë atyre të predikojnë, të mësojnë dhe të pagëzojnë; do t'i fuqizojë ata të falin mëkatet ashtu siç i ka falur Jezusi dhe do t'i frymëzojë që t'i duan të tjerët ashtu siç i ka dashur Jezusi. Prandaj Jezusi fryn mbi ta dhe thotë: “Merrni Frymën e Shenjtë. Nëse dikujt ia fal mëkatet, atij i falen. Dhe nëse i ruani mëkatet e dikujt, ato mbahen” (Gjoni 20:22-23).

Ky moment, i cili është regjistruar vetëm në Ungjillin sipas Gjonit, është një nga treguesit më të qartë të hyjnisë së Jezusit. Ajo sjell ndërmend fjalët e thënëa nga Perëndia kur Ai krijoi për herë të parë jetën njerëzore. Siç është shkruar në shkrimet hebraike, "Atëherë Zoti Perëndi formoi njeriun nga dheu dhe i fryu në vrimat e hundës një frymë jete, dhe njeriu u bë një qenie e gjallë"Zanafilla 2:7). ¹⁵

Ky pasazh nga shkrimet e shenjta hebraike duket se flet për krijimin e jetës fizike. Por kur Jezusi u merr frymë dishepujve të Tij dhe thotë: “Merrni Frymën e Shenjtë”, Ai po flet për krijimin e jetës shpirtërore. Ndërsa lindja në jetën natyrore nuk kërkon përpjekje të vetëdijshme nga ana jonë, lindja në jetën shpirtërore kërkon një vendim të vetëdijshëm dhe një përpjekje të pandërprerë për t'u lidhur me vullnetin e Perëndisë. Vetëm atëherë bëhemi pranues ndaj dashurisë dhe urtësisë që rrjedhin vazhdimisht nga Perëndia. Kjo është lindja jonë e dytë—lindja që ndodh brenda nesh kur fryma e Perëndisë hyn në jetën tonë. Kjo është ajo që do të thotë "të marrësh Frymën e Shenjtë".

Fryma e Shenjtë, pra, nuk është një person hyjnor i veçantë i trinitetit. Në gjuhën e shkrimit të shenjtë, Fryma e Shenjtë është në të vërtetë Vetë Jezusi, e vërteta hyjnore e bashkuar plotësisht me dashurinë hyjnore që del në jetën tonë si fuqi hyjnore për shërbim të dobishëm. Kjo është fuqia që na mundëson jo vetëm të perceptojmë të vërtetën nga dashuria, por edhe fuqinë për ta përdorur atë të vërtetë në jetën tonë. Nganjëherë i quajtur "frymëzimi i Frymës së Shenjtë", ai është po aq jetik për shpirtin tonë të brendshëm sa fryma për trupat tanë fizikë. ¹⁶

Pra, Trinia e Shenjtë nuk është tre persona të veçantë. Përkundrazi, janë tre aspekte të një Zoti të vetëm—dashuria hyjnore, urtësia hyjnore dhe fuqia hyjnore për shërbim të dobishëm. Këto cilësi hyjnore, të cilat ekzistojnë vetëm në Zotin, rrezatohen te të gjithë njerëzit dhe pranohen nga ata që rreshtohen me vullnetin e Perëndisë. ¹⁷

---

Heqja e mëkateve

---

Siç u përmend tashmë, kur Jezusi fryu mbi dishepujt e Tij, Ai tha: “Merrni Frymën e Shenjtë. Nëse ia fal mëkatet dikujt, ai do të falet.” Natyrisht, ekziston një lidhje e rëndësishme midis marrjes së Frymës së Shenjtë, e cila vjen e para, dhe aftësisë pasuese për të falur mëkatet.

Në greqishten origjinale, fjala që përkthehet si "fal" është aphēte [ἀφῆτε], që do të thotë "të largosh". Kjo ide, se mëkatet duhet të “dhenohen” njihet si “heqja e mëkateve”. Në shkrimet hebraike, kur mëkatet e njerëzve vendoseshin mbi kokën e një cjapi, cjapi u dërgua në shkretëtirë, duke "dorëzuar" simbolikisht mëkatet e njerëzve (shih Levitiku 16:21). Ndërsa një dhi nuk mund të heqë mëkatin e njeriut, ky ritual flet për domosdoshmërinë e largimit të së keqes nga vetja dhe dërgimit të saj larg "në shkretëtirë". Në të gjithë krishterimin, ky proces njihet si "heqja e mëkateve". ¹⁸

Ideja se falja lidhet me heqjen e mëkateve është një ide e rëndësishme. Të heqësh mëkatet do të thotë t'i largosh ato. E megjithatë, mëkatet mund të falen – domethënë të hiqen dhe të dëbohen nga jeta jonë – nëpërmjet fuqisë së Shpirtit të Shenjtë. Kjo është ajo që mund të ndodhë brenda nesh sa herë që i përgjigjemi një situate aktuale nga një kuptim i ri dhe një vullnet i ri. Kur ne jemi duke vepruar në këtë nivel më të lartë, duke u ngjitur mbi gjendjet e mëparshme, zakonet e mëparshme dhe qëndrimet e mëparshme, mëkatet tona falen. Kjo do të thotë, kur jemi më afër Zotit, mëkatet tona largohen më shumë nga ne. ¹⁹

Kur Fryma e Shenjtë e Zotit merret si e vërteta që është e mbushur me dashurinë e Tij, ne nuk kemi më mendime dhe ndjenja më të ulëta dhe as nuk përsërisim sjelljet e mëparshme. Ata janë, si të thuash, pas nesh. Kjo sepse ne po jetojmë tani në një nivel të ri ku mëkatet e mëparshme nuk janë më pjesë e asaj që jemi. Ndonëse mund të kemi rrëshqitje të herëpashershme, ne tani po veprojmë me përulësi nga shtetet e përqendruara te Zoti dhe jo nga shtetet egoiste. Ne kemi një natyrë të re. Kjo është ajo që ndodh kur pendimi ynë është aktual. Nuk është vetëm pendim i buzëve, por pendim i jetës. ²⁰

Ndërsa largimi nga tendencat mëkatare realizohet me kalimin e kohës dhe në mënyra të panumërta, pjesa jonë në atë proces përmblidhet në Dhjetë Urdhërimet. Ndërsa përpiqemi t'i mbajmë ato, ne jo vetëm që e lejojmë Perëndinë të largojë të keqen, por gjithashtu lejojmë që dashuria e Perëndisë të rrjedhë dhe të veprojë përmes nesh. Kurdoherë që ndodh kjo, mund të thuhet se Fryma e Shenjtë vepron në ne dhe nëpërmjet nesh, duke kryer dhe përmbushur të gjitha gjërat që janë të mira, të vërteta dhe të dobishme. ²¹

---

Mbajtja e mëkateve

---

Megjithatë, nuk duhet harruar se Jezusi nuk flet vetëm për heqjen e mëkateve. Ai flet edhe për mbajtjen e mëkateve. Siç thotë Ai, "Nëse i ruani mëkatet e dikujt, ato mbahen." Kjo nuk mund të nënkuptojë se ne kemi fuqinë t'i çlirojmë njerëzit nga mëkati ose t'i mbajmë ata në mëkat. Megjithatë, kjo do të thotë që nëse i falim mëkatet dikujt, do të përjetojmë një ndjenjë faljeje në vetvete. Në të kundërt, nëse mbajmë mëkatet e dikujt, ne do të mbajmë hidhërimin, pakënaqësinë dhe mosfaljen në vetvete.

Për shkak se ne të gjithë kemi lindur me prirje ndaj të këqijave të çdo lloji, është e pashmangshme që mendimet egoiste dhe të pafalshme të rrjedhin herë pas here në mendjet tona, edhe nëse nuk i kemi ftuar. Këto mendime nuk mund të na bëjnë asnjë dëm për sa kohë që ne nuk i lejojmë ato të mbeten. Prandaj, është më mirë t'i largoni sa më shpejt që të jetë e mundur. Megjithatë, nëse zgjedhim të varemi pas tyre - domethënë t'i mbajmë ato - ato mund të kenë një ndikim shkatërrues në karakterin tonë. Një sëmundje që nuk trajtohet, mund të përhapet në pjesë të ndryshme të trupit tonë, duke çuar në një përkeqësim të gjendjes dhe përfundimisht në vdekje. E njëjta gjë mund të thuhet për mendimet negative që lejohen të zgjasin. ²²

Jezusi, pra, po u jep dishepujve të Tij një mësim më të fuqishëm rreth rëndësisë së faljes dhe pasojave të mosfaljes. Duke filluar nga vetja, ata mund t'i kërkojnë fuqisë së Shpirtit të Shenjtë për të larguar çdo ndikim negativ, në mënyrë që të mund të mbushen me frymën e faljes së Perëndisë. Në të njëjtën kohë, ata po paralajmërohen për rrezikun e mbajtjes së mendimeve të hidhura, të inatosura dhe të urrejtjes.

Kjo përfshin gjithashtu tendencën për t'i mbyllur njerëzit në fotot dhe paragjykimet negative që mund të kemi pasur bazuar në përvojat e mëparshme me ta ose thashethemet rreth tyre. Askush nuk dëshiron të shihet nga këndvështrimi i sjelljeve të tyre të këqija të mëparshme ose përmes thjerrëzave të gabimeve të së kaluarës. Kur njerëzit pendohen, ndryshojnë dhe rriten, ata duhet të shihen nga pikëpamja e cilësive të tyre më të mira – domethënë, cilësitë e Zotit në to. Për sa kohë që ne i "mbajmë" mëkatet e tyre, nuk arrijmë të nxjerrim më të mirën prej tyre. Në mënyrë të ngjashme, nëse mbajmë mendimet tona negative për të tjerët, duke refuzuar të heqim dorë nga ato mendime, madje edhe duke i justifikuar ato, kjo mund të bëhet pjesë e natyrës sonë thelbësore. Kjo është arsyeja pse Jezusi thotë: “Nëse ia fal mëkatet dikujt, ata do të falen dhe nëse i ruan mëkatet e dikujt, do të ruhen. ²³

---

Një aplikim praktik

---

Nëse pendimi ynë është i sinqertë, mëkatet e mëparshme largohen dhe nuk lidhen më me ne. Ne kemi filluar dhe tani po jetojmë një jetë të re. Për shkak se Zoti na ka falur, ne mund të falim veten. Ashtu si ne nuk do të donim të përkufizoheshim nga mëkatet e së kaluarës sonë, ne mund t'u kushtojmë të tjerëve të njëjtin konsideratë. Si një aplikim praktik, atëherë, kur shihni njerëz që përpiqen të ndryshojnë dhe rriten, mbështesni dhe inkurajoni ata në përpjekjet e tyre. Nëse lindin mendime dhe paragjykime negative bazuar në të kaluarën e dikujt, largojini ato mendime dhe imazhe sa më shpejt të jetë e mundur. Mos i lini të zgjaten. Kur e bëni këtë për të tjerët, ju liron të mendoni mendime më të larta për ta dhe të bëni interpretimin më të mirë të veprimeve të tyre. Siç thotë Jezusi, “Nëse ia fal mëkatet dikujt, do të falen. Nëse i ruani mëkatet e dikujt, ato mbahen.” ²⁴

---

"Zoti im dhe Zoti im!"

---

24 Por Thomai, një nga të dymbëdhjetët, i quajtur Didymus, nuk ishte me ta kur erdhi Jezusi.

25 Prandaj dishepujt e tjerë i thanë: ''Ne pamë Zotin''. Por ai u tha atyre: ''Po të mos shoh në duart e tij gjurmën e gozhdëve dhe të mos e fus gishtin tim në gjurmën e thonjve dhe të mos e fus dorën time në brinjën e tij, nuk do të besoj.

26 Dhe pas tetë ditësh dishepujt e tij ishin përsëri brenda dhe Thomai me ta. Jezusi erdhi me dyert e mbyllura, u ndal në mes dhe tha: ''Paqja me ju!''.

27 Pastaj i thotë Thomait: "Sill gishtin tënd këtu dhe shiko duart e mia, sille dorën dhe fute në brinjën time; dhe mos ji mosbesimtar, por besimtar.

28 Dhe Thomai u përgjigj dhe i tha: ''Zoti im dhe Perëndia im''.

29 Jezusi i tha: ''Sepse më ke parë, Thoma, ti besove; lum ata që nuk kanë parë dhe kanë besuar.

30 Dhe shumë shenja të tjera, pra, Jezusi bëri në prani të dishepujve të tij, të cilat nuk janë shkruar në këtë libër.

31 Por këto janë shkruar që ju të besoni se Jezusi është Krishti, Biri i Perëndisë, dhe që, duke besuar, të keni jetën në emrin e tij.

Kur Jezusi fryu mbi dishepujt e Tij dhe u tha atyre: “Merrni Frymën e Shenjtë”, Thomai nuk ishte i pranishëm. Prandaj, kur Thomai kthehet, ata i thonë: "Ne e pamë Zotin" (Gjoni 20:25). Por Thomas nuk e ka pasur këtë përvojë. Prandaj, ai thotë: "Nëse nuk shoh në duart e Tij gjurmën e thonjve dhe nuk e vendos gishtin tim në gjurmën e thonjve dhe nuk e vendos dorën time në brinjën e tij, nuk do të besoj" (Gjoni 20:25).

Thomai nuk është i gatshëm të besojë vetëm sepse dishepujt thonë: "Ne e pamë Zotin". Ai dëshiron të shohë vetë. Në fund të fundit, Thomai nuk ishte aty kur Jezusi u shfaq papritur në dhomë, përshëndeti paqen dhe u tha atyre: "Merrni Frymën e Shenjtë". Ndërsa kjo duhet të ketë qenë një përvojë e thellë për dishepujt, ata nuk ishin në gjendje t'ia transferonin këtë përvojë shpirtërore Tomës. ²⁵

Besimi i asaj që të tjerët thonë pa e kuptuar ose përjetuar vetë quhet "besim i verbër". Ky lloj besimi nuk duhet të zëvendësojë kuptimin racional. Kur sytë tanë shpirtërorë hapen, ne mund ta shohim vetë Zotin dhe të dëgjojmë zërin e Tij në Fjalën e Tij. Ky është kuptimi që shkon paralelisht me besimin e vërtetë. Siç është shkruar në shkrimet hebraike: "Hapi sytë e mi, që të shoh gjëra të mrekullueshme në ligjin tënd". (Psalmet 119:18). Gjithashtu, "Në dritën Tënde ne shohim dritë" (Psalmet 36:9).

Tetë ditë më vonë, kur Jezusi u shfaq përsëri dishepujve, Thomas është në dhomë. Edhe një herë, Jezusi shfaqet në mesin e tyre ndërsa dyert janë të mbyllura. Dhe përsëri, Jezusi fillon duke thënë: "Paqja me ju" (Gjoni 20:26). Jezusi më pas kthehet nga Thomai dhe i thotë: “Mbaje gishtin këtu dhe shiko duart e Mia; dhe shtrije dorën këtu dhe vendose në anën Time. Mos u bëni mosbesimtar, por besoni” (Gjoni 20:27). Tani që sytë shpirtërorë të Tomasit janë hapur dhe ai po përjeton praninë shpirtërore të Jezusit për veten e tij, ai është thellësisht i prekur. Edhe pse kishte dashur ta prekte fizikisht Jezusin, Jezusi e ka prekur shpirtërisht. Prandaj, Thomas thërret: "Zoti im dhe Perëndia im!" (Gjoni 20:28).

Pasthirrma e Tomasit, ndoshta më shumë se çdo thënie tjetër në ungjij, i afrohet më së shumti përshkrimit të natyrës së vërtetë të Jezusit. Thomas sheh, kupton dhe beson se Jezusi është njëkohësisht Zoti dhe Perëndia i tij. Në këtë moment të rrallë dhe të bekuar, Thomas e sheh vetë se Jezusi nuk është thjesht Mesia, apo Biri i njeriut, apo edhe Biri i Perëndisë. Ai është Vetë Perëndia—duke përmbushur fjalët e thënëa në fillim të këtij Ungjilli: “Në fillim ishte Fjala dhe Fjala ishte pranë Perëndisë dhe Fjala ishte Perëndi…. Dhe Fjala u bë mish dhe banoi mes nesh” Gjoni 1:1;14).

---

Lum ata që nuk kanë parë, por kanë besuar

---

Ndërsa ky episod i afrohet fundit, Jezusi i thotë Thomait: “Sepse më ke parë mua, ke besuar. Lum ata që nuk kanë parë, por kanë besuar.” (Gjoni 20:29). Këtu Jezusi mëson se besimi shpirtëror nuk varet nga prova fizike. Një besim që është vërtet shpirtëror vjen kur sytë tanë shpirtërorë hapen dhe ne e shohim të vërtetën në dritën e të kuptuarit më të lartë. Ashtu si syri fizik i sheh gjërat në botën natyrore, shikimi shpirtëror na jep aftësinë për të kuptuar realitetin shpirtëror. Kur ne befas kuptojmë diçka, mund të jemi të prirur të themi, "Unë shoh", që do të thotë se kuptojmë. ²⁶

Shikimi i jashtëm bazohet në dëshmitë e shqisave të jashtme. Na tregon se dielli lind dhe perëndon, se toka është e sheshtë dhe se yjet janë shumë të vegjël. Gjithashtu na tregon se nuk ka parajsë, nuk ka ferr, nuk ka Zot dhe nuk ka jetë pas vdekjes. Në fund të fundit, ai nuk mund të "shohë" asnjë nga këto gjëra. Ndonjëherë ne jemi aq të verbuar nga fizike sa nuk mund të shohim atë që është me të vërtetë shpirtërore. ²⁷

Por pamja e brendshme është krejtësisht e ndryshme. Kjo është arsyeja pse Jezusi hapi aq shpesh sytë e të verbërve (shih Gjoni 9:1-41; 10:21; 11:37). Këto shërime fizike përfaqësojnë shërimin më të thellë që mund të ndodhë brenda secilit prej nesh kur Zoti të hapë sytë tanë shpirtërorë. Vetëm atëherë mund të shohim me të vërtetë se ekziston një Zot, se vdekja është vazhdimi i jetës dhe se e gjithë jeta është vetëm nga Zoti. Këto janë gjërat thelbësore që janë të padukshme për sytë tanë fizikë, por të dukshme për sytë tanë shpirtërorë. Kështu, pra, është ajo që do të thotë Jezusi kur thotë: "Lum ata që nuk kanë parë, por kanë besuar".

---

Shenja më të thella

---

Ndërsa mbyllet ky kapitull, narratori na thotë se "Jezusi bëri shumë shenja të tjera në prani të dishepujve, të cilat nuk janë shkruar në këtë libër" (Gjoni 20:30). Në mëshirën e Tij të mrekullueshme, Perëndia na lejon herë pas here të përjetojmë momente kur ndiejmë praninë e Tij duke punuar në jetën tonë. ²⁸

Për disa prej nesh, këto momente të mrekullueshme mund të përfshijnë një rastësi të jashtëzakonshme, një takim të çuditshëm ose një surprizë të papritur që rezulton të jetë një bekim i madh. Mund të përfshijë gjithashtu shikimin e engjëjve, shikimin e një ëndrre profetike, përjetimin e një vegimi ose marrjen e një mesazhi nga një i dashur i larguar. Ndërsa ne, sigurisht, duhet të jemi mirënjohës për këto shenja dhe mrekulli, ato nuk duhet të jenë qendra apo baza për besimin tonë.

Në vend të kësaj, ne mund t'i lëmë ata të konfirmojnë atë që ne tashmë besojmë – që Perëndia na do me një dashuri që mezi mund ta kuptojmë, se mençuria e Tij është një udhërrëfyes i pagabueshëm drejt lumturisë dhe se Ai na udhëheq në mënyra të mrekullueshme që janë të pakuptueshme për mendjet tona të kufizuara.

Mrekullitë e shumta të udhëheqjes së padukshme të Perëndisë janë të gjitha aty, madje edhe ato që janë përtej vetëdijes sonë të ndërgjegjshme. Këto janë mrekullitë që "nuk janë shkruar në këtë libër" (Gjoni 20:30). Por prapëseprapë, ata janë aty, duke vrapuar në heshtje nën sipërfaqen e jetës sonë, duke vazhduar me saktësi dhe rregull çdo moment. Kjo është providenca hyjnore e Zotit, që na udhëheq fshehurazi në çdo kohë. Edhe pse ne nuk mund t'i shohim të gjitha, Perëndia na siguron që ne të shohim mjaftueshëm – vetëm sa për të ditur dhe për të besuar “se Jezusi është Krishti, Biri i Perëndisë dhe që duke besuar ne të kemi jetë në emrin e Tij” (Gjoni 20:31). ²⁹

Këto janë shenjat më të thella që tregojnë se si Zoti po punon fshehurazi brenda nesh. Kur kemi "jetë në emër të Tij", ne po ripërtërihemi. Ndërsa ndryshimet ndodhin në shpirtin tonë të brendshëm, ne jemi vazhdimisht në ngjitje. Në këtë mënyrë, ekzistenca jonë bëhet një seri ringjalljesh të qëndrueshme, progresive dhe të mrekullueshme drejt jetës së re. ³⁰

---

Një aplikim praktik

---

“Të besosh në emrin e Tij” dhe “të kesh jetë në emrin e Tij”, do të thotë të jetosh sipas cilësive që na jep Perëndia – veçanërisht cilësitë që manifestohen në jetën dhe mësimet e Jezu Krishtit. Duke vepruar kështu, ne do të përjetojmë shenja të pranisë së Tij gjatë rrugës. Prandaj, si zbatim praktik, jini në vëzhgim për ato «shenja» që tregojnë se vërtet po përjetoni «jetën në emrin e Tij». Disa nga këto shenja mund të përfshijnë një gatishmëri në rritje për të pranuar gabimin dhe për të kërkuar falje, një aftësi në zgjerim për të parë të mirën tek të tjerët, një tendencë në rritje për t'u përgjigjur nga natyra juaj më e lartë, një ndërgjegjësim dhe vlerësim më i madh për bekimet në jetën tuaj dhe një besim dhe besim në rritje në Zot. Lërini këto shenja të zhvillimit shpirtëror të shërbejnë për të forcuar shpirtin tuaj dhe për të thelluar besimin tuaj. ³¹

Fusnotat:

774. Zoti është gjithmonë me çdo njeri, me të këqijtë dhe me të mirët, sepse pa praninë e Tij askush nuk mund të jetojë, por ardhja e Tij është vetëm me ata që e pranojnë, dhe ata janë ata që besojnë në Të dhe i zbatojnë urdhërimet e Tij. . Prania e vazhdueshme e Zotit e bën njeriun të bëhet racional dhe i mundëson atij të bëhet shpirtëror. Është efekti i dritës që buron nga Zoti si Dielli i botës shpirtërore dhe që njeriu e merr në kuptimin e tij; është e vërteta e lehtë, përmes së cilës ai ka racionalitet. Por ardhja e Zotit është me ata që bashkojnë nxehtësinë me dritën, domethënë bashkojnë dashurinë me të vërtetën; sepse drita që buron nga ai Diell është dashuri për Zotin dhe për fqinji. Vetëm prania e Zotit dhe ndriçimi pasues i të kuptuarit, mund të krahasohet me praninë e dritës së diellit në botë; dhe nëse kjo nuk kombinohet me nxehtësinë, gjithçka në tokë do të vdesë. Nga ana tjetër, Ardhja e Zotit mund të krahasohet me ardhjen e ngrohtësisë në pranverë; dhe ndërsa nxehtësia më pas bashkohet me dritën, toka zbutet dhe fara fillon të mbijë dhe vazhdon të prodhojë fruta. E tillë është paralelja midis mjedisit shpirtëror të shpirtit të njeriut dhe mjedisit natyror të trupit të tij.

433. Verse 5. Of the tribe of Judah twelve thousand sealed, signifies love to the Lord, and that all who are in that love are in heaven, and come into heaven. This is evident from the representation and consequent signification of "Judah" and his tribe, as being love to the Lord (of which presently); also from the signification of "twelve thousand," as being all persons and all things (of which see above, n. 430, here all who are in that love; also from the signification of the "sealed," as being those who are distinguished and separated from such as are in evil; in other words, those who are in good (of which also see above, n. 427. It follows that those who are in heaven and who come into heaven are meant, for these "were sealed in their foreheads," that is, separated from the evil; for these are the ones of whom it is said:

A Lamb was standing on the Mount Zion, and with Him a hundred and forty-four thousand, having the Father's name written on their foreheads. These are they who were not defiled with women; for they are virgins, bought from among men, the firstfruits unto God and to the Lamb (Revelation 14:1, 3, 4).

"The Mount Zion" signifies the heaven in which there is love to the Lord; for all those signified by "the twelve thousand out of each tribe," or by "the hundred and forty-four thousand sealed on their foreheads," are such as acknowledge the Lord and love Him; and for this reason the first tribe named is the tribe of Judah, which tribe signifies love to the Lord; for (as was said above, n. 431 the representation of heaven is determined by the order in which the tribes are named, and the first name, or the tribe first named, is that from which are derived the determinations and significations of those that follow, with variations.

[2] Furthermore, no one is admitted into heaven except by the Lord, for the universal heaven is His, consequently no one is in heaven, or comes to it, unless he acknowledges the Lord and loves Him. To love the Lord is not to love Him in respect to person but to live according to His commandments, as the Lord also teaches in plain words in John:

In that day ye shall know that I am in My Father, and ye in Me, and I in you. He that hath My commandments and doeth them, he it is that loveth Me. If anyone loveth Me he will keep My words; and My Father will love him, and We will come unto him and make Our abode with him. He that loveth Me not keepeth not My words (John 14:20, 21, 23, 24).

Those love the Lord who do and keep His commandments and His words, because His commandments and words signify Divine truths, and all Divine truth proceeds from Him, and that which proceeds from Him is Himself; when, therefore, a man is in that truth in respect to his life the Lord is in him and he in the Lord; this is why it is said "ye in Me and I in you," and "We will come and make Our abode with him;" this, therefore, is loving Him. To love means also to be conjoined, for love is spiritual conjunction, and conjunction is effected by the reception of Divine truth in doctrine and in life.

[3] Before showing from the Word that "Judah," or the tribe named from Judah, signifies love to the Lord, it shall be told what "Judah" signifies in each sense in the Word. In the highest sense "Judah" signifies the Lord in respect to celestial love; in the internal sense the Lord's celestial kingdom, and the Word; and in the external sense doctrine from the Word belonging to the celestial kingdom. Because in the highest sense the Lord in respect to celestial love is signified, and in the internal sense the celestial kingdom, love to the Lord also is signified, for that is the reciprocal love in man, and reigns in the Lord's celestial kingdom. There are two kingdoms into which the universal heaven is divided, the celestial kingdom and the spiritual kingdom; the celestial kingdom consists of those who are in love to the Lord, and the spiritual kingdom of those who are in love towards the neighbor; from this can be seen what is meant by celestial love and by spiritual love (on these kingdoms, see in the work on Heaven and Hell 20-28). These two kingdoms the Jews and Israelites represented, the Jews the celestial kingdom and the Israelites the spiritual kingdom. Again, "Judah" signifies the Word because the Lord is the Word, and He took on the Human in that tribe that He might be the Word in respect even to the Human, as it is said in John:

In the beginning was the Word, and the Word was with God, and God was the Word. And the Word became flesh and dwelt among us (John 1:1, 14).

"The Word" signifies the Lord in respect to Divine truth proceeding from His Divine love; consequently those who love the Divine truth that is in the Word by doing it are in the Lord's love.

[4] That "Judah" signifies the Lord in respect to celestial love, and thus love to the Lord, and also the Word, can be seen from the following passages. In Moses:

Thou art Judah, thy brethren shall praise thee; thy hand shall be on the neck of thine enemies; thy father's sons shall bow down to thee. Judah is a lion's whelp; from the prey, my son, art thou gone up; he stooped down, he crouched as a lion, and as an old lion; who shall rouse him up? The scepter shall not be removed from Judah, nor a lawgiver from between his feet, until Shiloh come; and the obedience of the peoples shall be to him. He shall bind his young ass to the vine, and the son of his she-ass to the noble vine; he washeth his vesture in wine, and his covering in the blood of grapes; his eyes shall be red from wine, and his teeth white from milk (Genesis 49:8-12).

Here by "Judah" in the spiritual sense the Lord's celestial kingdom and the Lord Himself in respect to celestial love are described. Celestial love is the Lord's love received in the celestial kingdom, and spiritual love is the Lord's love received in the spiritual kingdom. The signification of these words is as follows: "Thy brethren shall praise thee" signifies that the celestial church is eminent above all others; for "the brethren," or the tribes named from Jacob's sons, who were Judah's brethren, signify the church; "thy hand shall be on the neck of thine enemies" signifies that the infernal and devilish crew shall be thrust out and held back, "enemies" meaning those who are from hell; "thy father's sons shall bow down to thee" signifies the submission of all truths of the church, "to bow down" meaning to submit themselves, and "his father's sons" all truths of the church; for in those who are in love to the Lord, and thence in the celestial kingdom, all truths of the church are implanted; "Judah is a lion's whelp" signifies innocence with innate powers; for love to the Lord, viewed in itself, is innocence, and this is signified by "whelp," and its innate powers are signified by a "lion;" "from the prey, my son, thou art gone up," signifies the deliverance of many from hell; "he stooped down, he crouched as a lion, and as an old lion," signifies the good of love and truth therefrom in its power; for "to stoop down," in reference to a lion, means to put himself into power; "who shall rouse him up?" signifies that this good is safe wherever it is, and that it cannot be moved by the hells.

"The scepter shall not be removed from Judah" signifies that power shall not depart from the good of celestial love; "nor a lawgiver from between his feet" signifies, nor shall the truths of the Word disappear from its ultimate sense; "until Shiloh come" signifies the Lord's coming and the tranquillity of peace at that time; "the obedience of the peoples shall be to him" signifies truths from Him, and conjunction thereby; "he shall bind his young ass to the vine" signifies the external church and its truths from the Lord; "and the son of his she-ass to the noble vine" signifies the internal church and its truths from the Lord; "he washeth his vesture in wine" signifies the Lord's external or natural Human, which is Divine truth from His Divine love; "and his covering in the blood of grapes," signifies the Lord's internal or rational Human, which is Divine good from His Divine love; "his eyes shall be red from wine" signifies that the internal or rational Human is nothing but good; "and his teeth white from milk" signifies that the external or natural Human is nothing but the good of truth. Thus from each particular in this description it can be seen that "Judah" does not mean Judah, but that it is some preeminently heavenly thing that is thus described. (But the particulars may be seen explained in Arcana Coelestia 6363-6381.)

[5] In Ezekiel:

Thou son of man, take thee one stick and write upon it, For Judah and for the sons of Israel his fellows; then take another stick and write upon it, For Joseph, the stick of Ephraim and of all the house of Israel; and then join them for thee one with another into one stick, that they both may be one in thy ¹ hand. I will take the stick of Joseph, which is in the hand of Ephraim and of the tribes of Israel his fellows, and will bring upon it with the stick of Judah, and I will make them one stick. I will take the sons of Israel from among the nations whither they are gone, and will bring them together from round about, and will bring them upon their own land; and will make them into one nation upon the land in the mountains of Israel, and one king shall be to them all for a king, and they shall be no more two nations, neither shall they be divided into two kingdoms anymore at all. My servant David shall be king over them, that they all may have one shepherd; and they shall walk in My judgments and keep My statutes, and do them. Then shall they ² dwell upon the land that I have given unto Jacob My servant, wherein your fathers dwelt; and they shall dwell upon it, they and their sons and their sons' sons to eternity; and David My servant shall be their prince to eternity. And I will make a covenant of peace with them; it shall be a covenant of eternity with them; and I will give them, and multiply them, and I will set My sanctuary in the midst of them forever. So shall My tabernacle be with them; and I will be their God, and they shall be My people (Ezekiel 37:16, 17, 19, 21, 22, 24-27).

What this signifies no one can know unless he knows what "Judah" and "Israel," and "Joseph" and "Ephraim" signify. Evidently Judah and Israel are not meant, nor Joseph and Ephraim; for it is said that the tribes of Israel scattered among the nations should be gathered together and brought into the land of Canaan, and that David should be their king and prince, and that they were to dwell with him forever. Who does not know that the tribes of Israel could not be gathered, and that David could no more be king over them? Let it be known, then, what is signified in the spiritual sense by "Judah," by "the sons of Israel," by "Joseph" and "Ephraim," and further what by "David," and by "the land of Canaan." "Judah," in the spiritual sense, signifies the Lord's celestial kingdom; "the sons of Israel" the Lord's spiritual kingdom; "Joseph" and "Ephraim," and "the scattered tribes of Israel that are to be gathered together," mean those who are below these kingdoms, being neither celestial nor spiritual but natural, and yet are in the good of life according to their religious principle.

[6] These are meant also by the Lord in John:

Other sheep also I have, which are not of this fold; them also must I bring, and they shall hear My voice; and there shall be one flock and one Shepherd (John 10:16);

for these were not in heaven before the Lord's coming, but were introduced by Him after He had glorified His Human, and for the reason that until then the Divine proceeding could not extend to them. When this is known, and when it is known that "David" means the Lord in respect to Divine truth proceeding from His Divine Human, it can be known what the particulars here mean in series. These things were written upon two sticks, and the two sticks were joined into one stick, because a "stick" (or wood) signifies the good of life, and all conjunction in heaven is effected by means of good and according to it. (That "wood" signifies the good of life see Arcana Coelestia 643, 2784, 3720, 8354)

[7] In Isaiah:

Then the Lord shall lift up an ensign for the nations, and shall gather together the outcasts of Israel, and shall bring together the scattered of Judah from the four wings of the earth. Then the envy of Ephraim shall depart, and the adversaries of Judah shall be cut off; Ephraim shall not envy Judah, and Judah shall not distress Ephraim; but they shall fly on the shoulder of the Philistines towards the sea (Isaiah 11:12-14).

This is said of the salvation of the Gentiles, which are also signified by "the outcasts of Israel" and "the scattered of Judah," for it is said that "the Lord shall lift up an ensign for the nations;" "the outcasts of Israel" mean those who are not in truths, but still are in the desire to learn them; and "the scattered of Judah" mean those who are in the good of life, and thereby in love to the Lord; for those who love to do good love the Lord; for the Lord is in such good, since it is from Him. "Ephraim" means the intellectual, here in agreement with the good of love; and that these shall not be at variance with each other is meant by "the envy of Ephraim shall depart;" "Ephraim shall not envy Judah, and Judah shall not distress Ephraim." That they shall be separated from those who are in faith separate from charity is signified by "they shall fly on the shoulder of the Philistines towards the sea;" "the philistines towards the sea" meaning those who separate faith from charity, that is from the good of life; "the sea" meaning the ultimate of heaven where it comes to an end; and "to fly on the shoulder" meaning to reject, and thus to separate themselves.

[8] In Zechariah:

Exult, O daughter of Zion; shout, O daughter of Jerusalem; behold, thy King cometh unto thee; He is just and faithful. ³ I will bend Judah for Me, I will fill the bow with Ephraim, and I will stir up thy sons, O Zion (Zechariah 9:9, 13).

This treats of the Lord's coming and the establishment of the church by Him with those who are in the good of love and in the truths of doctrine therefrom. "The daughter of Zion" and "the daughter of Jerusalem" signify the church with such; "thy King who cometh, just and faithful," is the Lord, from whom are the good of love and the truth of doctrine; "I will bend Judah for Me, I will fill the bow with Ephraim," signifies that the church is to be established with such as are in the good of love to the Lord, and in the truths of doctrine therefrom; "Judah" here meaning those who are in the good of love to the Lord, and "Ephraim" the truths of doctrine, for "Ephraim" signifies the intellectual of the church, and "bow" the doctrine of truth (that "bow" signifies doctrine see above, n. 357, where this is also explained); such as these are "sons of Zion." Evidently the Jewish nation is not here meant by "Judah," nor Ephraim by "Ephraim;" for the Lord's church was not established with the Jewish nation, for it was not received by that nation, and the tribe of Ephraim did not then exist.

[9] In the same:

Jehovah of Hosts shall visit His drove, the house of Judah, and shall set them as the horse of His glory in war. Out of him shall be the corner, out of him the nail, out of him the bow of war. And I will render the house of Judah mighty, and I will save the house of Joseph, and will make them to dwell. Hence they shall be as the mighty Ephraim, and their heart shall be glad as if with wine (Zechariah 10:3, 4, 6, 7).

Here, too, "the house of Judah" means the Lord's celestial kingdom, which consists of those who are in love to Him, and "Ephraim" means those who are in the truths of doctrine from that love; for all who are in the Lord's celestial kingdom are in the truths of doctrine, since such have truths, as it were, implanted in and inscribed upon their hearts (See in the work on Heaven and Hell 25, 26. The rest may be seen explained above, n. 355, 376).

[10] In the same:

Sing for joy and be glad, O daughter of Zion; for lo I come that I may dwell in the midst of thee. Then many nations shall conjoin themselves to Jehovah in that day, and shall be to Me for a people. Jehovah shall make Judah an heritage for Himself, His part, in the land of holiness, and shall again choose Jerusalem (Zechariah 2:10-12).

Very evidently "Judah" here does not mean the Jewish nation, nor does "Jerusalem" mean Jerusalem; for the Lord's coming is here treated of, at which time that nation had wholly receded, and afterwards Jerusalem was destroyed; and yet it is said that "Jehovah shall make Judah an heritage for Himself, and His part in the land of holiness, and shall again choose Jerusalem;" therefore "Judah" means those who are in love to the Lord, and "Jerusalem" the church with such in respect to doctrine.

[11] In Nahum:

Behold upon the mountains the feet of him that proclaimeth good tidings, that publisheth peace! Celebrate thy feasts, O Judah, render thy vows; for Belial shall never more pass through thee; he is utterly cut off (Nahum 1:15).

This, too, is said of the Lord; His coming is meant by "Behold upon the mountains the feet of him that proclaimeth good tidings, that publisheth peace!" "To celebrate feasts" and "to render vows" signify to rejoice in His coming and then to worship Him; "Belial shall never more pass through Judah, he is utterly cut off," signifies that evil shall be no more with them because they are in the Lord. This could not be said of the Jewish nation, but may be said of those who are in love to the Lord; which makes clear that such are meant by "Judah."

[12] In Malachi:

Behold I send My messenger, and he shall prepare the way before Me; and the Lord shall suddenly come to His temple. Then shall the offering of Judah and Jerusalem be agreeable unto Jehovah, according to the days of an age, and according to the former years (Joel 3:1, 4).

It is known in the church that this is said of the Lord's coming, and that "the messenger who shall prepare the way before Him" means John the Baptist. "The offering of Judah and Jerusalem shall be agreeable unto Jehovah" signifies that then there will be acceptable worship from the good of love to the Lord, "the offering of Judah" signifying such worship; it is evident that the worship of the Jewish nation and of Jerusalem was not acceptable, for they did not acknowledge the Lord, but utterly rejected Him; "according to the days of an age, and according to former years," signifies according to the worship in the ancient churches; the Most Ancient Church, that was before the flood, and was in love to the Lord, is signified by "the days of an age," or of eternity, and the Ancient Church, that was after the flood, and was a spiritual church, is signified by "former years."

[13] In Joel:

It shall come to pass in that day that the mountains shall drop down must, and the hills shall flow with milk, and all the water-courses of Judah shall flow with waters, and a fountain shall go forth out of the house of Jehovah, and shall water the brook of Shittim. Egypt shall be a waste, and Edom shall be a waste wilderness, because of the violence to the sons of Judah, whose innocent blood they have shed in their land. But Judah shall sit to eternity, and Jerusalem to generation and generation (Joel 3:18-20).

Here, too, the Lord's coming and a new heaven and a new earth at that time are treated of. "The mountains shall drop down must" signifies that all truth will be from the good of love (that "mountains" signify the good of love see above n. 405; and that "wine" and "must" signify truth see also above, n. 376). "The hills shall flow with milk" signifies that spiritual life will be from the good of charity towards the neighbor; and "all the watercourses of Judah shall flow with waters" signifies that from the particulars of the Word there will be truths, through which there will be intelligence; "a fountain shall go forth out of the house of Jehovah, and shall water the brook of Shittim," signifies that out of heaven from the Lord there will be truth of doctrine that will illustrate those who are in cognitions and knowledges; "Egypt shall be a waste, and Edom shall be a waste wilderness" signifies that false principles, and the evils of the love of self, both from the natural man, will be destroyed; "because of the violence to the sons of Judah, whose innocent blood they have shed in their land," signifies because of the truths of the Word falsified and its goods adulterated, which they have corrupted and destroyed; "Judah shall sit to eternity, and Jerusalem to generation and generation," signifies that the Word and the doctrine of genuine truth therefrom will remain to eternity with those who are in love to the Lord. This makes clear that "Judah" does not here mean Judah, nor "Jerusalem" Jerusalem.

[14] In the same:

O Tyre and Zidon, and all the boundaries of the Philistines, I will quickly return a recompense upon your head; because ye have taken My silver and My gold, and the desirable things of My goods ye have brought into your temples; and the sons of Judah and the sons of Jerusalem ye have sold to the sons of the Grecians, that ye might remove them far from their boundaries (Joel 3:4-6).

By "Tyre and Zidon" and by "the Philistines" are understood those who have falsified the truths and goods of the Word; "my silver and my gold" signify these truths and goods, and "to bring them into their temples" signifies to falsify and profane them; "to sell the sons of Judah and the sons of Jerusalem to the sons of the Grecians" signifies to pervert and falsify all the truths and goods of the Word; "the sons of Judah" meaning the goods of the Word, "the sons of Jerusalem" its truths, and "the sons of the Grecians" falsities; "to remove them far from their boundaries" signifies far from the truths themselves. One who does not know the spiritual sense of the Word might believe that those who were in Tyre and Zidon and in Philistia sold the sons of Judah and Jerusalem to the Grecians; but this is a prophecy in which the nations which are named signify the things of the church.

[15] In Jeremiah:

In those days the house of Judah shall go unto ⁴ the house of Israel, and they shall come together out of the land of the north unto the land that I gave for an inheritance unto your fathers (Jeremiah 3:18).

This, too, treats of the Lord's coming and of a new church from Him. His coming is meant by "in those days," and a new church by "the house of Judah and the house of Israel," a church from those who are in love to the Lord by "the house of Judah," and a church from those who are in charity towards the neighbor, which is called a spiritual church, by "the house of Israel." "They shall come together out of the land of the north unto the land that I gave for an inheritance unto your fathers" signifies that they shall come out of ignorance and falsities, in which they then were, into knowledges and the light of truth of the church; "the land of the north" signifying a state of ignorance and of the falsity of religion and "the land given for an inheritance to their fathers" a church that is in knowledges and the light of truth. These things were said of the nations from whom a new church is to be established. It is well known that the house of Judah and the house of Israel did not then come out of the land of the north, namely at the time when the Lord was in the world; for the Jews were then in the land of Canaan, and the Israelites were dispersed.

[16] In the same:

Behold the days come when I will raise unto David a righteous Branch, and He shall reign as King, and shall prosper, and shall execute judgment and justice in the land. In His days shall Judah be saved, and Israel shall dwell safely; and this is His name which they shall call Him, Jehovah our Righteousness (Jeremiah 23:5, 6; 33:15, 16).

This is plainly said of the Lord; He is "the Branch of David," He "shall reign as a King, and He shall be called Jehovah our Righteousness." "In His days Judah shall be saved and Israel shall dwell safely," signifies that those will be saved who are in love to Him and in charity towards the neighbor (as above). It is evident that Judah was not saved, and that Israel was not recalled, and could not be recalled so as to dwell safely, that is, without infestation from evils and falsities.

[17] In the same:

I will bring Israel again to his habitation, that he may feed on Carmel and Bashan, and his soul shall be satisfied upon Mount Ephraim and in Gilead. In those days and in that time the iniquity of Israel shall be sought for, and the sins of Judah, and they shall not be found (Jeremiah 50:19, 20).

This, too, is said of the establishment by the Lord of a church among the Gentiles that are meant by "Israel," who is said to be brought back to his habitation, and "Judah" whose sins are not to be found. That these are to be led by the Lord and instructed in the good of charity is meant by "they shall feed on Carmel and Bashan, and upon Mount Ephraim and in Gilead."

[18] In Zechariah:

In that day I will smite every horse with astonishment, and his rider with madness; and I will open Mine eye upon the house of Judah. In that day will I make the leaders of Judah like a furnace of fire among wood, and like a torch of fire in a sheaf, that they may devour all the peoples round about, on the right and on the left, that Jerusalem may yet dwell in her own place, even in Jerusalem. Jehovah shall save the tents of Judah first (Zechariah 12:4, 6, 7).

This treats of the devastation of the former church and of the establishment of a new church by the Lord; the devastation of the former church is described by "In that day I will smite every horse with astonishment, and his rider with madness," for "horse" signifies the understanding of truth with man, and "the rider" intelligence (See above, n. 355; "the house of Judah" signifies the church with those who are in the good of love to the Lord; of this it is said that the Lord "will open His eye upon it." That evils from hell and also falsities will be dispersed by such and with such, is signified by "In that day will I make the leaders of Judah like a furnace of fire among wood, and like a torch of fire in a sheaf, that they may devour all the peoples round about, on the right and on the left." That that church will be safe from the infestation of evils and falsities is signified by "Jerusalem shall dwell in her own place, even in Jerusalem;" and that the Lord will wholly save those who are in love to Him is signified by "Jehovah shall save the tents of Judah first."

[19] In Isaiah:

The word of Jehovah respecting Judah and Jerusalem: It shall come to pass in the latter end of days that the mountain of Jehovah shall be firm on the top of the mountains, and shall be lifted up above the hills; and all nations shall flow unto it, and many peoples shall go and say, Come ye, and let us go up to the mountain of Jehovah, to the house of the God of Jacob; and He will instruct us of His ways, and we will walk in His paths (Isaiah 2:1-3).

This, too, is said of a new church to be established by the Lord; "the mountain of Jehovah that will then be firm on the top of the mountains" means Zion, and signifies the celestial church, and love to the Lord, which those have who are of that church. That this is the primary thing of the church, and that it is to increase and gain strength, is signified by "it shall be on the top of the mountains, and be lifted up above the hills;" that those who are in good will acknowledge the Lord and will draw near to the church is signified by "all nations shall flow unto that mountain," "nations" signifying those who are in celestial good, which is the good of love to the Lord, and "peoples" those who are in spiritual good, which is the good of charity towards the neighbor; of these latter it is said, "many peoples shall go and say, Come ye and let us go up to the mountain of Jehovah, to the house of the God of Jacob." (That "nations" signify those who are in celestial good, and "peoples" those who are in spiritual good, see above, n. 331)

[20] In the same:

Jehovah thy Redeemer, and thy Former from the womb, that establisheth the word of His servant, and performeth the counsel of His messengers, saying to Jerusalem, Thou shalt be inhabited, and to the cities of Judah, Ye shall be built, and I will raise up the waste places thereof (Isaiah 44:24, 26).

This, too, treats of the Lord's coming, who is "Jehovah thy Redeemer, and thy Former from the womb;" He is called "Redeemer" because He delivered from hell; and "the Former from the womb" because He regenerates man. A prediction by the prophets respecting Him and respecting the salvation of man is meant by "that establisheth the word of His servant, and performeth the counsel of His messengers;" that those who are of His church will be saved, and will be instructed in the truths of celestial doctrine is meant by "saying to Jerusalem, Thou shalt be inhabited, and to the cities of Judah, Ye shall be built;" "Jerusalem" meaning the church, and "the cities of Judah" the truths of celestial doctrine. That the falsities that destroy the church shall be shaken off is meant by "I will raise up the waste places thereof." It is not said by the Lord that Jerusalem would be inhabited and the cities of Judah built, but that Jerusalem would be destroyed, which was done as is well known.

[21] In the same:

And I will bring forth a seed out of Jacob, and out of Judah an Inheri-tor of My mountains; that My chosen may possess it, and My servants dwell there (Isaiah 65:9).

Here "Jacob" and "Judah" do not mean a people from Jacob and a nation from Judah, but a church to be established by the Lord; "Jacob" means the church that is in the good of life, and "Judah" the church that is the good of love to the Lord; thus "Jacob" an external church, and "Judah" an internal church. "Seed" means charity and faith, and "mountains" the goods of love. Those who are in charity are called "chosen," and those who are in truths from the good of love are called "servants," therefore it is said "that My chosen may possess it, and My servants dwell there."

[22] In Ezekiel:

Judah and the land of Israel were thy traders; they traded in thy market with wheats of Minnith and Pannag, and with honey and oil, and balsam (Ezekiel 27:17).

This was said of Tyre, which signifies the church in respect to the knowledges of truth and good, and thus "Tyre" signifies the knowledges of truth and good belonging to the church; its merchandise and tradings are here treated of, which describe how these knowledges are acquired, here such of them as are acquired from Judah and the land of Israel; and as "Judah" signifies the good of love, and "Israel" the truths from that good, its tradings are said to be with "wheats of Minnith and Pannag, and in honey, and oil, and balsam," because "wheats of Minnith and Pannag" signify truths and goods of the church of all kinds, "honey" signifies the good of love in the natural man, "oil" the good of love in the spiritual man, and "balsam" truths that are grateful from good (See above, n. 375), where this is more fully explained). From the merchandise mentioned in this chapter, when understood in the spiritual sense, what is signified by the different nations there mentioned becomes very evident, thus what is meant by "Judah" and by "Israel," for the merchandise indicates the spiritual meaning.

[23] That "Judah" does not mean the Jewish nation can be seen in Ezekiel 48:8-22, which treats of a new land that was to be distributed among the twelve tribes of Israel, and these tribes are there named, and what part of the land each one was to possess; and much is there said about the tribe of Judah, and that "the sanctuary should be in the midst of it" (verses 8-22); which makes clear that the tribes there mentioned do not mean those tribes, for eleven of them had been scattered, and had become Gentiles, from whom they could not be distinguished, for they had been carried away into perpetual exile. It is evident also that the land there mentioned does not mean a land, but a church, and consequently the tribes there mentioned mean such things as pertain to the church, and "Judah" there means the celestial church, or the church that is in love to the Lord, in which therefore, is the sanctuary.

[24] The like is meant by "Judah" and "Israel" in David:

Judah became His sanctuary, and Israel His domain (Psalms 114:2).

"Sanctuary" signifies in the highest sense the Lord Himself, and in a relative sense the worship of Him from the good of love; "Israel" signifies the truth of the church from that good; and because truths from good, that is, good by means of truths, have all power, therefore it is said "Israel became His domain." Because "Judah" signifies the Lord's celestial kingdom, and "Israel" the Lord's spiritual kingdom (as was said above), and the celestial kingdom is what constitutes the priesthood of the Lord in heaven, and the spiritual kingdom the royalty of the Lord (See in the work on Heaven and Hell 24, 226), so in the Word the Lord is called a "King," and in the Gospels:

King of the Jews (Matthew 2:2; John 18:33, 37; 19:19);

and the Lord as "King of the Jews" means the Lord in respect to Divine truth proceeding from the Divine good of His Divine love; therefore "kings" in the Word signify truths that are from good (See above, n. 31).

[25] In Jeremiah:

Behold the days come that I will sow the house of Israel and the house of Judah with the seed of man and with the seed of the beast; and in which I will make a new covenant with the house of Israel and with the house of Judah. This is the covenant that I will make with the house of Israel after those days, I will give My law in the midst of them, and will write it upon their heart; and I will be to them for God, and they shall be to Me for a people (Jeremiah 31:27, 31, 33, 34).

Here, too, "the days to come" mean the Lord's coming; therefore it is not meant that a new covenant would then be made with the house of Israel and with the house of Judah, but with a new church to be established by the Lord, which is meant by "the house of Israel and the house of Judah," in the midst of whom the law should be given, and should be written on the heart. Everyone knows that this was not done with the house of Israel and with the house of Judah, for they utterly rejected the covenant with the Lord and likewise do so to this day. "Covenant" signifies conjunction with the Lord through love to Him, from which conjunction there is given the law or Divine truth in them, both in their doctrine and in their life, and this is the law in the midst and written ⁵ on the heart. "To sow the house of Israel and the house of Judah with the seed of man and with the seed of beast" signifies to reform those who are of the new church through truths and goods that are of intelligence and affection, "seed" meaning truth, "man" intelligence, and "beast" the good of affection. That this is the signification of "beast" will be shown in what follows.

[26] In Zechariah:

Many peoples and numerous nations shall come to seek Jehovah of Hosts in Jerusalem, and to entreat the faces of Jehovah. In those days, ⁶ ten men out of all the tongues of the nations shall take hold of the skirt of a man that is a Jew, saying, We will go with you; for we have heard that God is with you (Zechariah 8:22, 23).

One who does not know that a "Jew" means such as are in love to the Lord and in the truths of doctrine therefrom can easily be led to believe that these things are said of the Jews, and of bringing them into the land of Canaan, and that all others who desire to be saved will then take hold of the skirt of their raiment, praying to be allowed to go with them. But when it is known that this is not said of any introduction into the land of Canaan, to Jerusalem there, and that a "Jew" does not mean those who are of that nation, but that "Jerusalem" means a new church to be established by the Lord, and a "Jew" everyone who is in the good of love to the Lord, and "the skirt of a Jew" means truth from that good, then the signification of all things in this chapter and of these words in particular can be known, for this treats of the calling together of the nations and their drawing near to the church, and a "Jew" means those who acknowledge and love the Lord, and "to take hold of his skirt" signifies a longing to know truth from the Lord, and "ten men out of all the tongues of the nations" mean all, of whatever religion, "ten men" signifying all, and "tongues of the nations" their religious principles.

[27] From this it can be seen how far from the truth those have wandered, who believe that at the end of time the Jews will be converted to the Lord and brought back into the land of Canaan. These believe that "land," "Jerusalem," "Israel," and "Judah" mean in the Word the land of Canaan, the city of Jerusalem, the Israelitish people, and the Jewish nation. Those who have hitherto so believed are excusable, because they have known nothing of the spiritual sense of the Word, and therefore have not known that the "land" signifies the church, "Jerusalem" the church in respect to doctrine, "Israel" those who are of the spiritual church, and "Judah" those who are of the celestial church; also that where bringing them into the land of Canaan is treated of in the prophets, bringing the faithful into heaven and into the church is meant. This also took place when the Lord came into the world, for then all those who had lived in the good of charity and had worshiped God under a human form were brought into heaven; these had been preserved under heaven until the Lord came, and when He had glorified His Human they were brought in. These are the ones meant in many passages in the prophetic Word that treat of the captivity of the sons of Israel and Judah, and their being brought back into their land. In these passages those also are meant who were to be brought into the church, and thence into heaven from the earth after the Lord came, not only where the Christian religion is received but everywhere else. Both of these classes are meant in many passages where Israel, Judah and Jerusalem are mentioned, and their being brought into the land is treated of (as in the following: Isaiah 10:21, 22; 11:11, 12; 43:5, 6; 49:10-26; 56:8; 60:4; 61:1-5, 9; Jeremiah 3:12-20; 16:15, 16; 23:7, 8; 30:2-11; 31:1-14, 23-40; 33:6-18; Ezekiel 16:60-62; 20:40-42; 34:11-16; 37:21-28; 39:21-29; Hosea 3:5; Joel 2:18-27; 2:32; Amos 9:12-15 elsewhere).

[28] The two following may be taken as examples of passages whereby the Jews have persuaded themselves, and also Christians have come to believe, that the Jewish nation is to return into the land of Canaan, and be saved before others. In Isaiah:

Then shall they bring all your brethren out of all nations, an offering unto Jehovah, upon horses, and upon the chariot, and upon covered wagons, and upon mules, and upon swift beasts, to the mountain of My holiness, Jerusalem. As the new heavens and the new earth which I am about to make shall stand before Me, so shall your seed and your name stand (Isaiah 66:20, 22).

(What this signifies see above, n. 355, 405, where they are explained.) "The new heaven and the new earth" mean the heaven and the church formed of those who were to be saved by the Lord, when He had glorified His Human, as was said above.

[29] In the same:

I will lift up My hand towards the nations, and elevate My ensign to the peoples, that they may bring thy sons in the bosom, and carry thy daughters upon the shoulder. Kings shall be thy nourishers, and princesses thy sucklers; with the face to the earth shall they bow down to thee, and lick the dust of thy feet (Isaiah 49:22, 23).

This whole chapter treats of the coming of the Lord and the salvation of those who receive Him, as is clearly evident from verses 6-9 chapter; consequently it does not treat of the salvation of the Jews, much less of their restoration to the land of Canaan. That the Jewish nation is not meant in the above passages can be seen from the fact that it was the worst nation and at heart idolatrous, and that it was brought back into the land of Canaan not because of any goodness or righteousness of heart, but because of the promise made to their fathers; also that they had no truths and goods of the church, but only falsities and evils, and that for this reason they were rejected and driven out of the land of Canaan; as can be seen from all those passages in the Word in which that nation is described.

[30] Of what quality that nation was, and what it was to become, namely, that it was the very worst, is described by Moses in his song in these words:

I will hide My face from them, I will see what their posterity will be; for they are ⁷ a generation of perversions, sons in whom is no faithfulness. I have said, I will hurl them into the extreme corners, I will make the remembrance of them to cease from man. For they are a nation lost of counsel, neither is there any intelligence in them. Their vine is of the vine of Sodom, and of the fields of Gomorrah; their grapes are grapes of gall, their clusters are of bitternesses. Their wine is the poison of dragons, and the cruel gall of asps. Is this not ⁸ laid up in store with Me, sealed up among My treasures? Mine is vengeance and requital (Deuteronomy 32:20-35).

This describes what the nature of the church is with the Jews, namely that it is in dire falsities from evil. What the church is with them is meant by "their vine is of the vine of Sodom and of the fields of Gomorrah," "vine" signifying the church. The falsities from evil that they possess are meant by "their grapes are grapes of gall, their clusters are of bitternesses, their wine is the poison of dragons and the cruel gall of asps;" "grapes" signify the goods of the church, but "grapes of gall" and "clusters of bitternesses" signify evils from dire falsities; their falsities themselves are meant by "their wine is the poison of dragons and the cruel gall of asps;" "wine" signifies truth from the Word, but "the poison of dragons" and "the gall of asps" signify the monstrous falsity that springs from the falsified truths of the Word. In like manner is that nation described in other parts of the Word (as in Deuteronomy, in the book of Judges, and in the prophets, as in Jeremiah 5:20-31; 7:8-34; 9:2-26; 11:6-17; 13:9-27; 19; 32:30-35; 44:2-24). That this nation was at heart idolatrous is evident from the passages cited, and from many others, as in Jeremiah:

According to the number of thy cities were thy gods, O Judah; and according to the number of the streets of Jerusalem have ye ⁹ set up altars to burn incense unto Baal (Jeremiah 2:28, 11:13).

[31] That they were not brought into the land of Canaan on account of any goodness or righteousness of heart, but on account of the promise made to their fathers, see in Moses:

Not for thy righteousness nor for the uprightness of thy heart dost thou come to possess the land, but to establish the word that Jehovah sware unto thy fathers, to Abraham, to Isaac, and to Jacob. Know therefore, that Jehovah thy God giveth thee not this good land to possess it for thy righteousness; for thou art a stiffnecked people (Deuteronomy 9:5, 6).

[32] That they had no truths and goods of the church, but only falsities and evils is evident from the Word, where their whoredoms and adulteries are treated of (in Jeremiah 3 end; Ezekiel 23 the end). "Whoredoms and adulteries" mean in the Word falsifications of truth and adulterations of good (See above, n. 141, 161); consequently the Lord says that they are:

An adulterous generation (Matthew 12:39; Mark 8:38);

Also that they are full of hypocrisy, iniquity, and uncleanness (Matthew 23:27, 28);

Also that they have falsified the Word by their traditions (Matthew 15:1-6; Mark 7:1-14).

And in plain words in John:

Ye are of your father the devil, and the lusts of your father ye will do. He was a murderer from the beginning, and stood not in the truth, because there is no truth in him. When he speaketh a lie he speaketh from his own, for he is a liar and the father thereof (John 8:44).

"A lie" means falsity from evil; "the devil" the extinction of all good; "a murderer" the extinction of all truth; "father" means both those who are from hell and those who lived from that generation back to the earliest times; "to speak from his own" means to speak from what is innate.

[33] That thus everything of the church with them was destroyed, and they were therefore rejected, is evident from Isaiah:

The Lord Jehovih of Hosts doth take away from Jerusalem and from Judah the stay and the staff, the whole stay of bread and the whole stay ¹⁰ of water, the mighty one and the man of war, the judge and the prophet, and the diviner and the old man. For Jerusalem hath stumbled, and Judah hath fallen; because their tongue and their doings are against Jehovah to rebel against the eyes of His glory (Isaiah 3:1, 2, 8).

"To take away the whole stay of bread and the whole stay of water" signifies to take away all the good of love, and the truth of faith by which there is spiritual life; "bread" meaning the good of love, and "water" the truth of faith, and "stay" and "staff" powers, and from these are all things of spiritual life; "to take away the mighty one and the man of war" signifies to take away all resistance to evils and falsities; "to take away the judge and the prophet" signifies all good and truth of doctrine; "to take away the diviner and the old man" signifies all intelligence and wisdom; "their tongue and their doings are against Jehovah, to rebel against the eyes of His glory" signifies that everything of their doctrine and of their life is utterly opposed to Divine truth; "tongue" meaning doctrine, "doings" life, and "the eyes of Jehovah's glory" the Divine truth; "to rebel" means to be opposed to it.

[34] In the same:

What could have been done more to My vineyard? Judge between Me and My vineyard. What could have been done more to My vineyard that I have not done in it? Therefore I expected that it would bring forth grapes, but it brought forth wild grapes. Now I will make known to you what I will do to My vineyard; in taking away its hedge that it may be eaten up, in breaking down its wall that it may be trampled down, I will lay it waste, that there may come up the brier and the bramble; I will even command the clouds that they rain no rain upon it (Isaiah 5:3-6).

The "vineyard" here means the church with that nation; "I expected that it would bring forth grapes, but it brought forth wild grapes," signifies that with that nation in place of the goods of truth of the church there were the evils of falsity; "to take away its hedge that it may be eaten up, to break down the wall that it may be trampled down," signifies the destruction of the church in respect to goods and truths, so that evils and falsities rush in, which are "the brier and the bramble" that should come up; "I will command the clouds that they rain no rain upon it" signifies that with them there is no more any reception of truth and good through the Word out of heaven.

[35] The destruction of the church with that nation is also treated of in Isaiah (Isaiah 7:17-19, and following verses), in Jeremiah (Jeremiah 1:15), and in many other passages. For this reason that nation was driven out of the land of Canaan, first the Israelitish nation and afterwards the Jewish nation; and this because the land of Canaan signifies the heavenly Canaan, which is heaven and the church. The quality of each of these nations is fully described in the internal sense in Exodus 32 and 33, where the golden calf that they made for themselves is treated of, on account of which Jehovah wished to consume them, and to raise up from Moses another generation (all of which may be seen explained in Arcana Coelestia 10393-10512, and n. 10523-10557).

[36] What the quality of the Jewish nation was is described also in the internal sense of Genesis 38, which treats of their origin, which was from a Canaanitish woman, and from whoredom with a daughter-in-law; for there were three stocks of that nation, one from the Canaanitish woman whom Judah took to himself for a wife, and two from Tamar his daughter-in-law, with whom he lay as with a harlot (for Arcana Coelestia 4813-4930 the explanation of which see Arcana Coelestia 4813-4930).

[37] What the quality of that nation was is also described by what is said of Judas Iscariot, for he represented the Jewish nation in respect to the church. For the Lord's twelve disciples represented the church of the Lord in general, and each one of them some universal essential of it, and Judas Iscariot represented it such as it was with the Jews. (Besides the above, see what has been written respecting that nation in Arcana Coelestia, as follows: a representative church was instituted with the Jewish nation, but in that nation itself there was no church, n. 4899, 4912, 6304.) Consequently in respect to the nation itself, there was a representative of a church, but not a church, n. 4281, 4288, 4311, 4500, 6304, 7048, 9320, 10396, 10526, 10531, 10698. The Israelitish and Jewish nation was not chosen, but was accepted to represent a church, because of the persistency with which their fathers and Moses urged it, n. 4290, 4293, 7051, 7439, 10430, 10535, 10632. Their worship was merely external, without any internal worship, n. 1200, 3147, 3479, 8871. They knew not at all the internals of worship, nor did they wish to know, n. 301-303, 3479, 4429, 4433, 4680, 4844, 4847, 10396, 10401, 10407, 10694, 10701, 10707. How they regard the internal things of worship, of the church, and of the Word, n. 4865. Their interiors, which are of thought and affection, were filthy, full of the loves of self and the world, and of avarice, n. 3480, 9962, 10454-10457, 10462-10466, 10575. Therefore the internals of the church were not disclosed to them, because they would have profaned them, n. 2520, 3398, 3479, 4289. The Word was altogether closed to them, and is yet, n. 3769. They see the Word from without, and not from within, n. 10549-10551. Consequently when they were in worship their internal was closed, n. 8788, 8806, 9320, 9377, 9380, 9962, 10396, 10401, 10407, 10492, 10498, 10500, 10575, 10629, 10694. Still that nation excelled all others in the ability to keep up a holy external, although the internal was closed, n. 4293, 4311, 4903, 9373, 9377, 9380. Their state at that time, n. Arcana Coelestia 4311. They were preserved for the sake of the Word in the original tongue, and because they could be kept in such a state, n. 3479. Their holy external was miraculously raised up into heaven by the Lord, and in this way the interiors of worship, of the church, and of the Word, were there perceived, n. 3480, 4307, 4311, 6304, 8588, 10493, 10499, 10500, 10602. That this might be done they were forced by external means to observe strictly the rituals and statutes in external form, n. 3147, 4281, 10149. Because of their ability to be in a holy external, without the internal, they were able to represent the holy things of heaven and the church, n. 3479, 3881, 4208, 6306, 6589, 9377, 10430, 10500, 10570. Yet they themselves were not affected by the holy things, n. 3479. It does not matter of what quality the person is who represents, since representation has respect to the thing, not to the person, n. 665, 1097, 1361, 3147, 3881, 4208, 4281, 4288, 4292, 4307, 4444, 4500, 6304, 7048, 7439, 8588, 8788, 8806.

That nation was worse than other nations, their quality described from the Word of both Testaments, n. 4314, 4316, 4317, 4444, 4503, 4750, 4751, 4815, 4820, 4832, 5057, 5998, 7248, 8819, 9320, 10454-10457, 10462-10466. The tribe of Judah sank into worse evil than the other tribes, n. Arcana Coelestia 4815. How cruelly from delight they treated the nations, n. 5057, 7248, 9320. That nation was idolatrous in heart, and worshiped other gods more than others, n. 3732, 4208, 4444, 4825, 5998, 6877, 7401, 8301, 8871, 8882. Their worship viewed in regard to the nation itself, was also idolatrous, being external, without any internal, n. 4281, 4825, 8871, 8882. They worshipped Jehovah only in name, n. 6877, 10559-10561, 10566; and solely because of miracles, n. Arcana Coelestia 4299. Those are mistaken who believe that the Jews are to be converted at the end of the church, and brought back into the land of Canaan, n. 4847, 7051, 8301. Many passages cited from the Word concerning this, which must however be understood according to the internal sense, thus not according to the letter, n. Arcana Coelestia 7051. The Word in respect to the external sense was changed because of that nation, but not in respect to the internal sense, n. 10453, 10461, 10603, 10604. Jehovah appeared to them from Mount Sinai according to their quality, in a consuming fire, in a dense cloud, and in smoke as of a furnace, n. 1861, 6832, 8814, 8819, 9434. The Lord appears to everyone according to his quality, as a vivifying and recreating fire to those who are in good, and as a consuming fire to those who are in evil, n. 934, 1861, 6832, 8814, 8819, 9434, 10551. One origin of this nation was from a Canaanite woman, and the other two from whoredom with a daughter-in-law, n. 1167, 4818, 4820, 4825, 4874, 4899, 4913. These origins signified what their conjunction with the church was, namely, that it was like that with a Canaanite woman and by whoredom with a daughter-in-law, n. 4868, 4874, 4899, 4911, 4913, of their state in another life, n. 939, 940, 5057. Because that nation, although it was such, represented the church, and the Word was written with that nation and respecting it, therefore Divine celestial things were signified by their names, as by Reuben, Simeon, Levi, Judah, Ephraim, Joseph, and the rest; "Judah" in the internal sense signifying the Lord in respect to celestial love, and His celestial kingdom, n. 3654, 3881, 5583, 5603, 5782, 6363. The prophesy of Israel respecting Judah (Genesis 49:8-12), in which the Lord is treated of, explained, n. 6362-6381. The tribe of Judah, and Judea, signify the celestial church, n. 3654, 6364. The twelve tribes represented and thus signified all things of love and faith in the complex, n. 3858, 3926, 4060, 6335; consequently also heaven and the church, n. 6337, 6637, 7836, 7891. Their signification is according to the order in which they are named, n. 3862, 3926, 3939, 4603, et seq., 6337, 6640. The twelve tribes were divided into two kingdoms, that the Jews might represent the celestial kingdom, and the Israelites the spiritual kingdom, n. 8770, 9320. "The seed of Abraham, Isaac, and Jacob," signifies the goods and truths of the church, n. 3373, 10445.

Fusnotat: